31 januari 2010 : 4e zondag
Messias zijn
Rik Nuytten
Openingslied nr 712: Hier
in de stilte verzameld
Inleiding
Er is een Amerikaans
gezegde dat ongeveer als volgt gaat: Die persoon is geboren
met een gouden lepel in de mond. En het betekent dat hij of
zij geboren is in een goede familie, alle kansen gekregen heeft,
naar een top universiteit is kunnen gaan, begenadigd is met een
goed verstand en de gave van het woord, en dat alles hem of haar
voor de wind gaat. Daartegenover staat de persoon die het gemaakt
heeft zonder deze startvoorwaarden. Het is de essentie van de Amerikaanse
droom. Denk maar aan Obama. Spijtig genoeg zijn er niet veel mensen
die uit een nederige afkomst de top van de maatschappij bereiken,
en zijn er veel afvallers en ongelukkigen op deze harde weg. Voor
de mensen zonder een goede afkomst is het heel moeilijk om erkenning
te krijgen voor wat ze zijn als persoon. Dit is niet alleen waar
in Amerika, het is evenzeer waar in ons land en overal ter wereld.
En er is nog een ander effect
dat speelt: de mensen die hun nederige afkomst ontgroeien, hebben
het echt moeilijk om verbonden te blijven met hun roots. Het is
moeilijk om nog punten van conversatie te vinden met de vroegere
dorpsgenoten en er ontstaat een graduele vervreemding. De achterblijvenden
in de dorpen zien de mensen die hen ontgroeid zijn al snel als typen
die het hoog in hun bol hebben gekregen en op hen neerkijken. Er
ontstaat een kloof van beide kanten.
In het evangelie van vandaag
is ook zoiets aan de hand. Jezus komt terug in zijn geboortedorp
Nazareth, dat eigenlijk een achterlijk klein boerengat was, en op
de sabbat gaat hij naar de synagoge, leest voor, en geeft uitleg
over de schrift, maar dat loopt niet zo goed af. De mensen van zijn
geboortedorp hebben blijkbaar andere verwachtingen dan wat Jezus
eigenlijk aan het doen is, en het misverstand groeit uit tot een
conflict. Vergelijk het met een toppoliticus die terug in zijn geboortedorp
komt, en de mensen verwachten dat hij snel en zonder veel omwegen
hun problemen oplost. Zelfs als de mensen weten dat het niet echt
kan, verwachten ze toch een uitzondering, want hij is één
van hen.
Ik zou het in deze viering
willen hebben over Jezus als messiaans profeet, hoe hij misbegrepen
werd. Wat is dat eigenlijk Messias zijn, niet alleen in de context
van het evangelie, maar ook vandaag? Wie zijn de profeten van vandaag,
en wat is eigenlijk messiaans optreden?
Maar laten we het eerst stil
maken in onszelf, en de genade van God vragen over ons en allen
die ons dierbaar zijn. We doen dit met het lied 315: Wat ik
gewild heb
Lofzang: Lied 315 : Wat ik gewild heb
Openingsgebed
Heer,
Aan ieder mens die in zichzelf gevangen zit
Geeft Gij, Heer, uw bevrijdend woord.
Gij hebt ons geroepen om vrije mensen te worden,
Geboren uit water en Geest.
Geef ons dan ook de kracht en inspiratie
Van Hem die geroepen was om blinden te helpen zien
En aan armen het grote nieuws te brengen van hun bevrijding
Jezus, uw geliefde kind en onze broeder.
(Marcel Braekers,
viering 28 januari 2007)
Lezing: Jeremia 1, 4-5 en 17-19
De Heer
richtte zich tot mij: Voordat ik je vormde in de moederschoot,
had ik je al uitgekozen, voordat je de moederschoot verliet, had
ik je al aan mij gewijd, je een profeet voor alle volken gemaakt.
Jij, Jeremia, maak je gereed en zeg hun alles wat ik je opdraag.
Laat je door hen geen angst aanjagen, anders zal ik jou angst
aanjagen in hun bijzijn. Ik maak je nu tot een vestingstad en
een ijzeren zuil, tot een bronzen muur om stand te houden tegen
het hele land: de koningen en leiders van Juda, de priesters en
het volk. Ze zullen je bestrijden, maar niet verslaan, want ik
zal je terzijde staan en je redden spreekt de Heer.
Tussenzang: lied 584: "Ik
sta voor U"
Evangelie: Lucas 4, 21-31
Jezus keerde,
gesterkt door de Geest, terug naar Galilea. Het nieuws over hem
verspreidde zich in de hele streek. Hij gaf onderricht in de synagogen
en werd door allen geprezen. Hij kwam ook in Nazaret, waar hij
was opgegroeid, en volgens zijn gewoonte ging hij op sabbat naar
de synagoge. Toen hij opstond om voor te lezen, werd hem de boekrol
van de profeet Jesaja overhandigd, en hij rolde hem af tot de
plaats waar geschreven staat:
De Geest van de Heer
rust op mij, want hij heeft mij gezalfd.
Om aan armen het goede nieuws te brengen heeft hij mij gezonden,
om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken
en aan blinden het herstel van hun zicht,
om onderdrukten hun vrijheid te geven,
om een genadejaar van de Heer uit te roepen.
Hij rolde
de boekrol op, gaf hem terug aan de dienaar en ging weer zitten;
de ogen van alle aanwezigen in de synagoge waren op hem gericht.
Hij zei tegen hen: Vandaag hebben jullie deze schrifttekst
in vervulling horen gaan. Allen betuigden hem hun bijval
en verwonderden zich over de genaderijke woorden die uit zijn
mond vloeiden, en ze zeiden: Dat is toch de zoon van Jozef?
En hij zei tegen hen: Ongetwijfeld zullen jullie me dit
gezegde voorhouden: Geneesheer, genees uzelf. Doe alles waarvan
wij gehoord hebben dat het in Kafarnaüm gebeurd is, ook hier
in uw vaderstad. Hij vervolgde: Luister, ik zeg jullie
dat geen enkele profeet welkom is in zijn vaderstad. Maar ik zeg
het jullie zoals het is: in de tijd van Elia, toen de hemel drie
jaar en zes maanden lang gesloten bleef en er in het land een
grote hongersnood uitbrak, waren er veel weduwen in Israël.
Toch werd Elia niet naar een van hen gezonden, maar naar een weduwe
in Sarepta bij Sidon. En in de tijd van de profeet Elisa waren
er veel mensen in Israël die leden aan huidvraat. Toch werd
niemand van hen gereinigd, maar wel de Syriër Naäman.
Toen de aanwezigen in de synagoge dit hoorden, ontstaken ze in
grote woede. Ze sprongen op en dreven hem de stad uit, naar de
rand van de berg waarop hun stad gebouwd was, om hem in de afgrond
te storten. Maar hij liep midden tussen hen door en vertrok.
Hij ging naar Kafarnaüm, een stad in Galilea, waar hij de
inwoners steeds op sabbat onderwees.
Homilie
Beste mensen,
Uit het evangelie blijkt dat het openbare leven van Jezus begint
met horten en stoten. Mensen hebben blijkbaar een verkeerd begrip
en verkeerde verwachtingen naar wat een Messias werkelijk is. De
lezing uit het evangelie is gemakkelijk te volgen. Jezus komt naar
Nazareth en de mensen hebben straffe verhalen over hem gehoord.
Maar terwijl hij spreekt wordt snel duidelijk dat zijn dorpsgenoten
hem niet begrijpen. En Jezus zegt heel duidelijk waar het op staat.
Jezus zou zichzelf moeten bewijzen door een mirakel te doen. Maar
een mirakel veronderstelt onvoorwaardelijk geloof van de andere
kant, en dit is hier duidelijk niet het geval. Paulus schreef dat
de Joden mirakels willen en de Grieken wijsheid, en de christenen
verkondigen alleen een gekruisigde.
Uit de tekst blijkt dat Jezus, net zoals Jeremia in de eerste lezing,
zich vanaf de geboorte geroepen voelt om als profeet op te treden.
Ook als het moeilijk gaat, en hij objectief gesproken er beter de
brui aan geeft, kun Hij er niet mee ophouden. Hij voelt zich gedreven
om te doen wat God hem opgedragen heeft. Ook Jeremia moet zich verdedigen
tegen de leiders van het volk, die beweerden dat hij een charlatan
was, en niet een profeet. Hij verdedigt zich door te zeggen dat
hij vanaf zijn geboorte door God geroepen was om zijn taak op te
nemen. Profeet zijn is geen keuze die je maakt, het is een roeping,
het is sterker dan jezelf. Zelfs als je probeert er aan te weerstaan
word je onherroepelijk gedwongen om toch de moeilijke weg te gaan,
je hebt geen andere keuze.
Het publieke optreden van Jezus is niet een vlotte opgang naar succes
en erkenning. Mensen erkenden zijn betekenis niet. Dat is een belangrijk
thema bij Lucas, en was het ook bij Marcus. Zelfs de leerlingen
hadden grote moeite om de betekenis van Jezus te begrijpen.
De vraag die wij ons kunnen stellen is deze: Wij kunnen Jezus wel
begrijpen uit de context van het evangelie, maar wat betekent hij
en zijn oproep voor ons vandaag, in ons dagelijks leven, in de context
van 2010? Wie zijn de mensen vandaag die de droom van Jesaja, die
Jezus voorlas uit de bijbelrol, waarmaken voor hun medemensen vandaag?
Het is makkelijk om terug te vallen op sommige mensen die het TV
nieuws halen, of om nog maar eens pater Damiaan van stal te halen.
En die voorbeelden van hen kunnen wel helpen. Damiaan was geen gemakkelijke;
hij deed niet wat zijn bazen van hem verwachten, maar hij deed wat
hij vond dat nodig was voor de concrete mensen waar hij bij was.
Hij timmerde, hij bouwde, hij maakte speelgoed.
Wie zijn de messiassen van vandaag? Wat is dat Messias zijn? Jezus
doet geen mirakelen en is toch een messias. Mirakel komt van mirari
wat 'verwonderen' betekent. Jezus wil zijn dorpsgenoten blijkbaar
tot verwondering brengen op een natuurlijk manier, niet door overdonderend
iets te doen dat de wetten van de natuur opheft. Misschien was heel
zijn optreden zo. Met dit in het achterhoofd, denk ik dat Messias
zijn iets voor alle mensen is. Voor mensen die niet klakkeloos doen
of napraten wat hen voorgezegd wordt. Maar mensen die tijd maken
voor een goede babbel met iemand die het echt nodig heeft. Mensen
in ondernemingen die er zorg voor dragen dat hun medewerkers niet
misbruikt worden. Mensen die een goedbetaalde job laten staan, om
iets te doen voor andere mensen wat zij heel belangrijk vinden.
Het zijn de vakbondsleiders waar wij voor schrijven in onze maandelijkse
brieven van Amnesty. Sommigen van hen komen op voor de mensen rondom
hen, met letterlijk gevaar voor lijf en leden. En dan is de vraag
helemaal niet of die mensen christelijk of kerkelijk zijn. Die vraag
doet niets ter zake. Het instituut kerk heeft met hun messiaanse
activiteit niets te maken. Precies zoals Jezus niet binnen het joodse
godsdienstige bestel werkte, zijn deze mensen ook niet gebonden
door de regels van kerk of staat. Zij doen wat moet worden gedaan.
Zij worden door een innerlijke drang gedwongen dit te doen. Net
zoals Jezus en Jeremia. Het misschien sterk om te zeggen maar misschien
zijn zij ook vanaf hun geboorte geroepen om deze messiaanse rol
op te nemen, zij kunnen niet anders. Zelfs als de officiële
overheden of de goegemeente hen tegenwerken, afkeuren of uitsluiten,
blijven zij verder doen.
Er zijn waarschijnlijk nog andere manieren om Messias te zijn. Wat
ik beschreef zijn mensen die actief iets doen voor anderen. Maar
misschien kan je ook Messias zijn door er gewoon te zijn
voor de anderen. Dan kan een mentaal gehandicapte ook een messiaanse
rol spelen. We weten allemaal hoe de onbevangen houding van een
kind, of een gehandicapte het beste kan opwekken bij de mensen en
een mens doen nadenken. Op die manier is Messias zijn het goede,
het beste, bij anderen opwekken. Zo kan een kluizenaar of een contemplatief
ook een Messias zijn.
Voor mij betekent christen zijn, geloven in God die de droom zoals
beschreven door de profeet Jesaja zal helpen waarmaken. En dat tegen
alle cynisme en tegenslagen in. Ik geloof dat wij, met de steun
van God, de plicht hebben te werken aan een betere wereld voor de
mensen die met ons leven, en voor hen die na ons komen. Ik geloof
dat Jezus dit op de meest consequente manier heeft gedaan in zijn
leven, en hij is daarom een inspiratie voor mij. Maar mijn geloof
is geen vrijblijvend mij overgeven aan de kracht van God en erop
vertrouwen dat Hij alles goed zal maken. Voor mij is geloof de verdomde
plicht om aan de wereld te werken, mensen te steunen en te helpen
waar ik kan, en te spreken waar het kan, om onrecht aan te klagen.
Het is mijn manier om christen te zijn in 2010, in navolging van
Jezus.
Vele mensen vinden dit naïef en verloren moeite. Waarom zouden
we nog verder proberen, het is toch allemaal verloren, en de machten
van de duisternis hebben alles in hun greep. Verzet is tevergeefs.
Ik weiger dit aan te nemen. God roept en trekt aan mij om niet aan
dit fatalisme toe te geven. En de bijeenkomst iedere zondag hier,
van mensen die mekaar daarin ondersteunen is voor mij zeer belangrijk.
Ik hoop dat wij allemaal iets van deze oproep van God kunnen voelen,
en ons gesterkt weten zijn droom waar te maken in onze eigen kleine
wereld. Laten wij samen verder de tafeldienst van Jezus vieren om
ons geloof uit te spreken en te delen.
Offerande: Muziek
Canon 151: Tafelgebed: Christus
de gestalte van God
Slotlied: 564: Gehoord
van Mensen (Zij die stom zijn)
Slotgebed
Heer God,
Wij lopen vooruit op wat nog niet is.
Wij spelen in op uw toekomst,
wetende dat alles goed is wat Gij hebt gemaakt.
Langzaam en moeizaam,
in hoop en vrees,
werken wij de belofte uit,
bouwen wij aan een stad van vrede,
de nieuwe schepping
waar Gij ons licht zijt, alles in allen.
Geef ons de kracht daartoe. Amen.
(Preek van de
week: Vlaamse Dominicanen)
|