------
Welkom
------
Liturgie
------
Vorming
------
Historiek
------
Archief
------
Kalender
------
Share-project
------




11 september 2016

              Hildegard Von Bingen
          en de Goddelijke Wijsheid

Brigitte Puissant

Welkom en Inleiding


Ik heet jullie welkom in deze feestelijke viering, geïnspireerd door Hildegard Von Bingen, een Duitse mystica, abdis en profetes uit de middeleeuwen (1098-1179). Hildegard was ondanks haar zwakke gezondheid een straffe madam. Haar liefde en ruimhartigheid vielen samen met een grote energie en daadkracht. Ze lukte erin om wat gescheiden was doorheen de tijden, met elkaar te verbinden: lichaam en ziel, de wereld en het goddelijke, het mannelijke en het vrouwelijke.
Zoals vele heiligen ging ze in te tegen gewoontes en regels van haar tijd. Zelfkastijding als boetedoening tolereerde ze niet. Het lichaam was voor haar immers voorwerp van zorg. Om te genezen hielp bidden niet alleen: je had de geneeskrachten van de natuur nodig. Genezeres of arts was ze in de traditie van de kruidenvrouwtjes, maar dan één van grote allure: ze was een van de grootste plant- en dierdeskundigen van haar tijd.
De liefde voor de natuur wortelde in een kosmische liefde voor de schepping. De hele macrokosmos maar ook de kosmos van het lichaam, ziet Hildegard doordrongen van Gods groene kracht. Het groen als symbool van het leven. Van het concrete tot het spirituele: alles wordt door deze kracht doorstroomd.

Ze doorbrak dus een Godsbeeld, gebaseerd op een individuele verhouding met God en opende het perspectief van een God in alles en allen. De vrouwelijke archetypische beelden zoals de moedergodin en/of de wijsheid, Sofia, zijn eigen aan Hildegard von Bingen. Die beelden zag ze in visioenen die ze liet opschrijven en tekenen in miniaturen. Haar visioenen waren haar kracht en haar missie.

Haar intelligentie, haar zwaktes en lijden, haar durf en fenomenale kracht inspireren me, ontroeren me, bewegen me en geven me kracht. Graag zou ik jullie hierin willen meenemen en inspireren (samen) in de naam van de Vader, de Zoon en de H. Geest.
Of … en hier veroorloof ik me een vergaande vrijheid (zoals Hildegard zich ook een verregaande vrijheid veroorloofde maar dan in haar tijd) (alleen): In de naam van God, Moeder en Vader, Zonen en dochters in wie U zich goddelijk openbaart , en de H. Geest, vurige en troostende geestkracht in alles en allen.

Openingsgebed

Als openingsgebed laat ik Hildegard Von Bingen aan het woord over de goddelijke Wijsheid. Die Goddelijke Wijsheid , Sofia genaamd, laat ze spreken in de ik-vorm. Geniet van de dichtkunst van Hildegard. En laat haar woorden diep tot jullie doordringen.

Ik, het vurig licht van goddelijke wijsheid,
Ik laat de vlakten in schoonheid ontbranden
Ik doe de wateren schuimen
Met immer rechtvaardige wijsheid ontsteek ik
De zon, de maan en de sterren
Ik geef de aarde haar tooi
Ik ben de bries die al het groene koestert
Ik ben de regen, geboren uit de dauw,
Die de grassen laat lachen
Van pure levensvreugde
Ik roep tranen aan, met hun reuk van heiligheid
Ik ben de hunkering naar het goede.

Eerste lezing

Ook in het Oude Testament vinden we dergelijke wijsheidsliteratuur terug. We hebben het te danken aan feministisch theologisch onderzoek dat Sofia, de vrouwelijke godsfiguur van de Wijsheid onder het stof is gehaald. Sofia komt in deze tekst uit Spreuken ook zelf aan het woord. Deze keer gaat het over een nieuw scheppingsverhaal, waarin als eerste een goddelijk meisje is geschapen, die de lieveling, het troetelkind van God was. Sofia is aldus getuige van de schepping. Luister naar haar vreugde en naar de dichterlijke wijze waarop de schrijver haar oorspronkelijkheid overtuigend aantoont.

Spreuken 8, 23-31

[23] Uit eeuwigheid ben ik gevormd,
vanaf het begin, voordat de aarde ontstond.
[24] Ik ben al ontstaan toen er nog geen oceaan was,
toen er nog geen bronnen waren, rijk aan water.
[25] Voordat de bergen werden neergezet,
nog eerder dan de heuvels, ben ik ontstaan.
[26] Hij had de aarde en de velden nog niet gemaakt,
zelfs niet de elementen van de wereld.
[27] Ik was erbij toen Hij de hemel op zijn plaats zette,
toen Hij een boog spande over de oceaan,
[28] en daarboven het machtige wolkengewelf zette;
toen Hij de geweldige bronnen van de oceaan maakte
[29] en de zee haar grens gaf,
zodat het water zijn geboden niet overtrad,
en toen Hij de grondvesten van de aarde bouwde.
[30] Ik stond als uitvoerster aan zijn zijde,
en ik was zijn vreugde, mij dag in dag uit
verheugend voor zijn aangezicht, steeds weer,  
[31] mij verheugend over zijn aardrijk
en ik vond mijn vreugde bij de mensen.

Lied: Dan komt de dag

Tweede lezing
Inleiding:
(Landijer, 2000)

Hildegard had als klein kind al visioenen die ze aan niemand durfde vertellen. Ze was 8 jaar toen ze door haar ouders toevertrouwd werd aan een kluizenares. In die tijd was dat gebruikelijk voor zwakke, gebrekkige kinderen. Daar groeide ze op samen met een ander meisje bij een benedictijner mannenklooster op de Disibodenberg. Deze kleine vrouwengemeenschap groeide uit tot een vrouwenklooster. Hildegard werd daar abdis toen ze 38 jaar was. Pas enkele jaren later kreeg ze het visioen van het vurig licht . Een stem droeg haar op alles op te schrijven wat ze gezien en gehoord had. Het is mooi te horen hoe ze dit gebeuren zelf beschrijft. Met voeling voor haar lichaam, haar schaamte en onzekerheid, haar gevoeligheid voor de reacties van mensen in haar omgeving.

“In een visioen met hevig drukkende pijnen werd ik gedwongen dat , wat ik gezien en gehoord had, openlijk bekend te maken. Maar ik was zeer bevreesd en schaamde mij uit te spreken hetgeen ik zolang verzwegen had. Mijn aderen en merg evenwel waren toen vol kracht, waaraan het mij zo van kindsbeen aan en in mijn verdere jeugd had ontbroken. Ik heb dit alles toevertrouwd aan een zekere monnik, mijn leermeester, die van goede levenswandel en van zorgvuldige bedoelingen bezield was. Hij hield zich vreemd van nieuwsgierig gevraag, waarmee zoveel mensen behept zijn, en daarom hoorde hij met belangstelling over deze wonderbaarlijke dingen. Vol verwondering droeg hij mij op deze in het geheim op te schrijven, totdat hij zou zien, wat ze inhielden en waar zij vandaan kwamen. Toen hij begreep dat ze van God kwamen, stelde hij zijn abt op de hoogte en sindsdien heeft hij met grote geestdrift met mij samen hieraan gewerkt.”

Hildegard beschrijft zelf hoe ze een visioen “ziet”:

“Ik zie dit alles echter niet met mijn lichamelijke ogen en hoor het evenmin met mijn lichamelijke oren, En ook neem ik het niet waar door wat mijn hart me ingeeft of door middel van andere zintuigen. Ik zie echter met mijn ziel, terwijl mijn lichamelijke ogen openblijven. Zodanig ook, dat ik daarbij nooit in extase geraak of in bewusteloosheid. Maar wakend zie ik dit alles, zowel overdag als ’s nachts.” (Pot, 2009)

Lezing aan de hand van een visioen van Hildegard

De vrouw op de berg is de weergave van een visioen van Hildegard. Zilver is de kleur van de Maan in de klassieke astrologie. De maan is een vrouwelijke planeet en wordt in verband gebracht met de ziel. De berg is een vrouwelijk en oud religieus symbool. Veel godsverschijningen hebben op een berg plaats-gevonden. De berg als het lichaam is van oudsher ook een vrouwelijk symbool. Door de mannelijke en vrouwelijke aspecten lijkt het een androgyn wezen. Toch is het gezicht vrouwelijk. Het straalt niet zozeer warmte uit als wel kracht en bescherming; Boven het geschubde, zilveren lijf rijst een statige vrouws-persoon op. De vrouw is als het ware gegrondvest in de berg. Ze is stevig en rustig geaard. Ze heeft goud-kleurige vleugels. Goud staat voor de zon en is een mannelijke planeet. Met haar goudkleurige vleugels, staat ze biddend en zegenend boven de hele kosmos.


De vrouw verbindt de hemel en de aarde met haar vleugels. Zij representeert de goddelijke Moeder, een openbaring van God. Deze Godin is koninklijk, krachtig, en vooruitziend. Het is een leidersfiguur. Ze heeft de kroon van een koningin.
Tegelijk bergt ze aan haar borst heel wat mensen, ze zitten daar warm en liefdevol in een goudkleurige lotusbloem. Voor hen staat een meisjesfiguur. Ze staat symbool voor het kind in ons. Het kind zit op een ereplaats en vangt alle licht op. Het rode gewaad van het meisje is de kleur van de liefde. Het meisje is vervuld van liefde en straalt ook autoriteit uit.

Zij kent de weg en lijkt anderen de weg te willen wijzen. De volwassen personen kijken op afstand toe. Het lijkt alsof de weg voor hen moeilijk begaanbaar is. Ze lijken na te denken. Dat maakt hen wantrouwend en aarzelend.

Zij, het meisje, zit niet in haar hoofd. Zij IS daar in het midden van de schoot van de Godin en lijkt zeker van haar zaak. Ze heeft dezelfde houding als de vrouw: biddend, de handen opgeheven. Ze durft te spreken omdat ze zich gedragen voelt door de goddelijke koningin. Het is een meisje dat er staat. Of… een vrouw die spreekt vanuit een nieuwe kinderlijke onschuld. Die het kind in haar laat spreken: haar ziel, en haar hart. Het golvende motief langs weerszijden wordt omgeven door een groen kader. Voor Hildegard was het groen de oorsprong van alle leven. Alles wordt omgeven door een groene kracht. Of: alles is ingebed in een kosmische liefde.

Lied van H. Von Bingen

Homilie


Twee jaar en een half geleden, was ik alle kracht kwijt, en nog voel ik ze soms wegebben door een verzengende vermoeidheid. Ik was fysiek en psychisch uitgeput. Ik herkende me niet meer in wie ik was: een vitale, dynamische vrouw , beschikbaar en open. Uren moest ik rusten om daarna onder de mensen te kunnen komen of wat huishouden te doen. Vele jaren had ik boven mijn grenzen geleefd, de zorg voor mijn lichaam genegeerd, en toegegeven aan het voortdoen, voortdoen, voortdoen. Vermits ik niet veel kon lezen door concentratieproblemen, werd ik overgeleverd aan het rijk van de stilte, van klassieke muziek op de radio, en de kleine, in tijd beperkte ontmoetingen.
Een nieuwe wereld ging voor mij open. Een wereld van contemplatie, waarnemen, gewaarworden, in plaats van doen. Een wereld van schoonheid, intensiteit, ontvankelijkheid, en vooral van dankbaarheid voor het leven tout court. Ik werd als het ware een open vat, steeds leger, dat alleen nog de diepte kon verkennen van het zijn, Zijn tegenover doen. Wat ik ontdekte was zoiets als “samengebalde essentie”. Alsof je de kostbare parels van het leven tegenkomt en je je als vanzelf bekeert tot de eenvoud: tot ont-spullen, tot de fiets of te voet, tot off-line zijn, tot het groen, en vertragen, in alles.

Zoals de liederen en gebeden van Hildegard Von Bingen getuigen gaat het bij de contemplatie niet om een zweverige andere wereld, waarin je een soort sublimatie beleeft en niet meer van de wereld bent, maar juist omgekeerd: er groeit een dieper besef van de werkelijkheid dat uit is op essentie, op wat er toe doet, en niet toe doet. Wat gefragmenteerd en als los zand in en buiten ons leeft vraagt in die stilte om eenheid , verankering en verwerking, zodat recht wordt gedaan aan een dieper spiritueel gegeven, namelijk dat alles en iedereen met elkaar verbonden is. En zo kom ik dichter bij de kosmische liefde waar Hildegard door vele beelden en liederen van getuigde.

Hildegard leert me dat die Liefde, innerlijkheid en verbondenheid om daadkracht vraagt. Contemplatie kan niet zonder actie, zonder spreken, zonder oproep, maar dan gedragen vanuit een innerlijke wijsheid. Vanuit haar geborgenheid in het goddelijk moederlijke, durft Hildegard , in naam van de liefde, stelling nemen tegenover vele misbruiken. Ze nam het op tegen het materialisme , de geldzucht en baantjesjagerij in de kerk. Schokkend was ze regelmatig voor de pastoors en bisschoppen. Ze ondernam predikingsreizen over heel Europa, per schip en te paard. Not-done voor een vrouw in die tijd.

In het besef van een diepe verbondenheid en liefde voor alles en allen, voelen wij aan hoe onze aarde en haar wereldleiders vervreemd zijn van hun goddelijke kern. Zoals Hildegard, kunnen we dan niet anders dan met waardigheid en kracht-zoals de koningin van daarstraks- veroordelen wat van het Leven afwijkt, wat het Leven haat en kapot wil maken, wat onze planeet bedreigt. We ervaren ten diepste, de barst in de mensheid: de hel van het terrorisme, de onrechtmatige verdeling tussen arm en rijk, het uitputten van de grondstoffen van onze aarde, de ontheemding van zovelen, de ontwrichting van volkeren als gevolg van oorlogen, enzovoort.

Het goddelijke als een kosmische liefde nodigt ons uit tot inclusief en holistisch denken: Het leven van de planeet redden gaat tegelijk om een fundamentele transitie in leven en denken en om een sociale en economische omwenteling. Naar een economie van het genoeg en basiszorg voor iedereen. Naar eenvoudig leven. Of naar het leven als kinderen : vreugdevol en met verwondering voor het gekregen leven. We hebben mensen nodig met een rijk innerlijk leven en een grote wijsheid, om de wereld verder te dragen. Mensen , bewust van hun eigen kleinheid én tegelijk geworteld in een innerlijke grootsheid, zoals dat kind in het midden. Ik geef enkele voorbeelden:
Merkel die standvastig “Wir schaffen das”, blijft zeggen, ondanks vele tegenkantingen. Arabische feministen zoals Nawal El Sadaawi, en Fatima Mernissi die bedreigd door de conservatieve islam , pleitten voor een open en oorspronkelijke lezing van de koran, waaruit blijkt dat Mohammed zoals Jezus vrouwvriendelijk was en juist het voorbeeld gaf van een vrijere omgang met vrouwen. Paus Franciscus die de vinger op de wonde durft leggen als hij zegt dat de oorsprong van de terreur bij machtsbelangen ligt . De Gülen beweging die pleit voor dialoog en democratie, vanuit een open islam en daarom juist verdacht wordt gemaakt. De velen onder ons die in gezelschap durven ingaan tegen alledaagse stereotypen en racistische uitspraken. De organisatoren van Hart boven Hard die bezield vanuit een heilige verontwaardiging, oproepen tot een alternatief en duizenden op straat brengen vanuit het geloof in een samenleving waar de kloof tussen arm en rijk, moslims en niet moslims gedicht kan worden.

Laten we in de stilte afdalen, het kind in ons herontdekken en de koningin die haar draagt, om vrijmoedig en in vertrouwen te spreken en te handelen. Trouw aan wie we zijn en in oorsprong bedoeld , ten volle mens naar Gods beeld.

Offerande
Tafelgebed :
Onze Vader en vredeswens
Communie


Sacrale dans op een instrumentale dans van Hildegard Von Bingen
uit de “Ordo Virtutum”

"Maar zolang ik het zie, dat Levende Licht, verdwijnt alle treurigheid en angst uit mij, zodat ik me voel als een eenvoudig jong meisje…" schreef Hildegard. Dat Licht roept het kind in haar op, de vreugde en verwondering om de schepping, doordrenkt van de Wijsheid en de Geest. Dans en lof om al dat mooie, schreef Hildegard uit in liederen, gedichten en geschriften. Zij voerde ook zangspelen op met haar zusters, zonder sluier, en met witte gewaden, tot ergernis van haar kerkelijke omgeving. We dansen een sacrale dans op muziek van Hildegard Von Bingen. Een sacrale dans is als bidden met je lichaam, waarbij dank en lof en eenheid met de schepping in gebaren worden uitgedrukt. Ik weet dat dit wat ongewoon is. Maar met Hildegard in mijn hart, durfde ik dit wel te proberen. Voor mensen die het hier moeilijk mee hebben, je kan altijd met je ogen dicht naar de mooie muziek van Hildegard luisteren!

Slotgebed

Laten we bidden
Dat onze kracht mag wortelen
in een innerlijk leven
dat we dag aan dag voeden
Dat we het vrouwelijke en mannelijke in ons
zijn plek durven geven
het liefdevolle en het ruimhartige
naast verantwoordelijkheid en daadkracht
Dat we ons openstellen
voor de wijsheid in onze traditie
met haar verrassende kanten
zodat we vrijmoedig durven spreken
Laten we in deze hoop en met hernieuwde kracht
het leven van elke dag tegemoet gaan,
wetende dat elke kleine handeling het grootse in zich draagt
Amen


------