2 juli 2017: 13e zondag

                 De mystieke molen

Marcel Braekers, o.p.

Naaste. Vreemde. Jood. Zaad.
Boom aan de bron. Bruidegom. Weg.
Droom van een mens. Deur open. Hoeksteen.
Sleutel. Leeuw van Juda. Lam. Gerechte.
Herder. Parel. Twijgje. Vis. Brood.
Woord. Wijnstok. Zoon van. God. Knecht.
Stromen levend water. Morgenster. Koploper.
Enige. Onzegbaar gezegde.
                                       (H Oosterhuis, Vriend voor het leven, p. 256)

Openingszang 102: "Onze hulp is in de naam van de Heer"

Gebed

Goede God,
Als bron van licht en leven
Hebt Gij U te kennen gegeven.
Als nieuwe adem
Zijt Gij voor mensen geweest.
Uw trouw
Heeft hen gevoed.

Als uitgesproken liefde,
Als een woord
Van uw lippen
Heeft Jezus
U ons nabij gebracht.
In dat licht
Zijn wij getroost
Met een nieuwe naam.

Hoe zullen wij dan nog
Alleen onszelf vertrouwen,
Onszelf een naam maken?
God, benoem ons
Met de liefde van uw Zoon. (S. de Vries, Het rijk alleen, p. 214)

Begroeting

De vakantie is voor kinderen en jongeren begonnen. Weg die ingewikkelde stof en examens, sommigen gaan zelfs zoals in oude, kerkelijke traditie over tot het verbranden van hun boeken. De jeugdkampen wenken, de zomerfestivals volgen elkaar koortsachtig op. Ouders en ouderen moeten zich reppen om nog mee te kunnen.
Het is vakantie en dat was voor mij een reden om ook een light zondagse viering aan te bieden, alhoewel light? De zondagse teksten waren daarbij zo moeilijk dat ik koortsachtig naar een oplossing zocht. Het is de mystieke molen geworden waarvan u een afbeelding op uw blad kunt zien.

Misschien gaan jullie met het gezin op vakantie, misschien richting Frankrijk, misschien in de richting van Rijsel en zo verder. Dan raad ik u aan om beslist een bezoek te brengen aan de Madelène-kerk in Vézelay. Het is misschien wel de mooiste romaanse kerk die we hebben. Zeker als de zon erop schijnt straalt het interieur een lichte, blije schoonheid uit waar je stil van wordt. Het timpaan is mooi en de kapitelen zijn intrigerend vanwege dat mengsel van naïviteit en elegantie. Je kan er gerust een hele dag blijven rondwandelen. Ik heb er een hele boel mooie foto’s van en biedt u ééntje aan waar ik even bij stil wil staan. De mystieke molen is een voorbeeld van eenvoud en theologische synthese zoals men alleen in de Middeleeuwen kon uitvinden. Centraal staat de persoon van Jezus die wordt voorgesteld als de molen die de Joodse Wet transformeerde tot een leven in ontvangende en gevende liefde. Vooraleer daarop dieper in te gaan luisteren we daarom naar één van die mooie hymnen waar de brieven zo rijk aan zijn en waarin de eerste christenen hun geloof en liefde voor Jezus als de Christus beleden.

Brief aan de Efeziërs 1, 3 - 14

Gezegend is God, de Vader van onze Heer Jezus Christus, die ons in de hemelen in Christus heeft gezegend met elke geestelijke zegen. In Christus heeft God, voordat de wereld gegrondvest werd, ons vol liefde uitgekozen om voor Hem heilig en zuiver te zijn. In liefde heeft Hij ons voorbestemd zijn kinderen te worden door Jezus Christus, naar het welbehagen van zijn wil, tot lof van de heerlijkheid van zijn genade. Hiermee heeft Hij ons begiftigd in de Geliefde, in wie wij de verlossing hebben door zijn bloed, de vergeving van de zonden, dank zij de rijkdom van zijn genade. Die heeft Hij ons meegedeeld als een overvloed van wijsheid en inzicht. Want Hij heeft ons zijn geheim raadsbesluit doen kennen, de beslissing die Hij in Christus had genomen ter verwezenlijking van de volheid der tijden: het heelal in Christus onder een hoofd te brengen, alle wezens in de hemelen en alle wezens op aarde, in Hem. In Christus hebben wij ook ons erfdeel ontvangen, daartoe voorbestemd door de beschikking van Hem die alles tot stand brengt naar het besluit van zijn wil, opdat wij verbreiden de lof van zijn heerlijkheid wij die reeds te voren onze hoop op de Christus hadden gebouwd. In Christus zijt ook gij, nadat gij het woord der waarheid, het evangelie van uw heil, hebt aanhoord, in Hem zijt ook gij tot het geloof gekomen, verzegeld met de heilige Geest der belofte, die het onderpand is van onze erfenis, tot verlossing van Gods eigen volk, en tot lof van zijn heerlijkheid.

Na de lezing lied 363: "Gij zijt voorbij gegaan"

Homilie

“In Christus heeft God, voordat de wereld gegrondvest werd, ons vol liefde uitgekozen om voor Hem heilig en zuiver te zijn” staat in de hymne. Die waarheid drukt de beeldhouwer uit in die kleine afbeelding van de mystieke molen.

Links zie je Mozes staan, degene die de Wet of de Thora van God ontving en doorgaf aan het Joodse volk. Mozes draagt een kort kleed en heeft schoentjes aan om uit te drukken dat hij slaaf is. Niet slaaf in de sociale betekenis maar spiritueel levend onder de dictatuur van de Wet. Mozes giet het graan, symbool van de Wet, in de molen die dit graan tot meel maakt. De molen staat centraal in het volle licht. Ze bestaat uit een trechter en een wiel waarop een kruis staat, want het is door het kruis dat Christus de wereld heeft verlost.

Tympaan in de Madelène-kerk in Vézelay; klik op het beeld voor vergroting)

De molen verbrijzelt het graan tot meel, zo buigt Jezus een leven onder de Wet om tot een leven vanuit genade en vrijheid. Het meel wordt opgevangen door de rechtse figuur die Paulus is. Hij draagt een lang kleed en is barrevoets zoals ook altijd de apostelen worden afgebeeld, symbool van vrijheid en lichtheid (deze week vierden we het feest van Petrus en Paulus, de 2 centrale figuren van de eerste kerk). Waarom Paulus? Omdat hij degene is die in al zijn geschriften erop wijst hoe wij bevrijd zijn van de oude identiteit. De Wet leerde ons alleen wat kan en niet kan, de Wet toonde alleen maar hoe wij mensen altijd tekort schieten. Maar in Jezus heeft God getoond dat wij verlost worden door de onverdiende genade die Hij ons altijd weer gratuïet aanbiedt. Paulus vangt het meel, de nieuwe identiteit op in een zak, die symbool staat voor het verdriet dat over ons leven hangt. Zoals in psalm 30 staat geschreven: "toen heb je mijn wanhoopstranen veranderd in tranen van lachen" (psalm 30,12 in de versie van Oosterhuis). In de zak wordt het meel opgevangen dat symbool staat voor het nieuwe leven.

De oude mens is voorbij. De mens die moest presteren om op de goede weg te zijn, maar die wist daarbij altijd tekort te schieten. Het was de crisis waar Paulus doorheen moest. Tot als een blikseminslag hij ging beseffen dat Jezus van Nazareth de ogen had geopend voor een andere God. De God van mildheid, van onverdiende en om niets aangeboden liefde. De spirituele molen had een taaie identiteit van Wet en prestaties vermalen en de weg geopend naar een lichtvoetige, zorgeloze liefde. En wel door het kruis. Dat was Paulus’ geloof. Hij had de aardse Jezus van Nazareth niet gekend maar was getroffen door zijn dood en verrijzenis.

Het voorbeeld van Jezus, zijn woorden en daden kregen maar hun echte diepte, omdat Jezus tot in de dood zijn eigen weg ging. Toen werd duidelijk hoe God dit leven bevestigde en hoe Hij aan de mensheid een andere identiteit aanreikt dan mensen meestal opnemen. Om die andere God ging het Paulus uiteindelijk. De werkelijkheid was van binnenuit veranderd, we werden uitgenodigd om een andere, nieuwe weg te begaan; deze van de onverdiende liefde die we van boven krijgen en die we aan elkaar moeten doorgeven. “Bemin en doe wat je wil” zei Augustinus. Dat toont ons dit kleine, eenvoudige kapiteel.

Na de homilie lied 527: "Leer van de liefde"
Tafelgebed 150
Na de communie Lied 553: "Groter dan ons hart"