Openingslied : Nr. 7: “Zomaar een dak”
Goede morgen beste mensen,
Vandaag moeten we het doen zonder priester. Marcel is met
vakantie. Wij houden een gebedsdienst. Waarschijnlijk wordt
dit een model dat in de toekomst meer en meer zal gebeuren.
En aangezien mijn naam op de datum van vandaag stond om voor
te gaan, sta ik hier helemaal alleen voor U, zonder een gewijde
voorganger achter en naast mij. Het wordt dus voor mij en
voor U een avontuur. Laat ons hopen dat dit maar goed afloopt!
Eerst een woordje over
het evangelie van vandaag. Het is een uittreksel uit Marcus:
Jezus ligt te slapen in het bootje van de apostelen terwijl
het hevig stormt. Zij maken hem wakker en hij stilt de storm
met één enkel woord. De leerlingen zijn uiterst verbaasd dat
Hij ook macht heeft over de natuurelementen. Het verhaal is
ons bekend. Met dit verhaal is best iets te doen, naar analogie
van de onzekere tijd die we beleven, zowel in de kerk als
in de maatschappij in het algemeen.
Maar ik heb het niet kunnen
laten een andere weg te kiezen! Een viering zonder priester
wordt ook een “gebedsdienst” genoemd. En ik moet bekennen
dat ik met een heleboel vragen zit over bidden. Wat is dat
eigenlijk: bidden? Hoe doe je dat? Kunnen wij eigenlijk nog
bidden? Van mezelf vind ik dat ik het niet meer kan. Ik prevel
geen schietgebedjes zoals mijn moeder doet. Ik bid de rozenkrans
niet. Ik ben helemaal niet klaar met het begrip “bidden”.
En dan word ik gevraagd om voor te gaan in een gebeds-dienst.
Hoog tijd dus om daar wat over na te denken!
Ik zou graag in deze viering
dieper op gebed en bidden, ingaan. Ik nodig jullie uit om
daarin mee te gaan. Ik had er graag een viering van gemaakt
met lezingen uit de bijbel, waarbij we veel zingen en waar
we ook proberen te bidden.
Laat ons eerst stil worden
en uitspreken dat wij beperkt zijn. Dat wij te kort doen aan
onszelf en aan anderen. Wij doen dit met lied nr. 416. Daarna
zingen wij de lof van God in het Gloria onder het Nr. 113.
Kyrie: Nr. 416: “Wat ik gewild heb”
Stilte
Gloria: Nr. 113: “Eert God”
Openingsgebed:
Heer,
Die nooit te ver Zijt om ons te horen
wees als een licht hier in ons midden!
Die ons de adem geeft, het leven toedacht
dat wij u kennen als bron en bedding!
Die ons ter harte neemt en onze naam roept
dat wij u kennen als bron en bedding!
Die ons voor ogen houdt als uw beminden
dat wij elkaar zien zoals gij ons ziet!
Die ooit geroepen hebt de nieuwe morgen
maak ons aanstekelijk, uw licht voor mensen!
Die vurig wegen wijst aan wie U zoeken
maak ons aanstekelijk, uw licht voor mensen
Die nooit te ver zijt om ons te horen,
wees als een licht hier in ons midden
Dit vragen wij U door uw zoon Jezus,
Die met ons leeft in alle eeuwigheid,
Amen
(Sytze De Vries, Bij gelegenheid,
deel I, Meinema, Zoetermeer, 2005
Bidden in het Oude testament
In de bijbel staan vele
verhalen over bidden. Reeds in Genesis staat het verhaal van
Abraham die God smeekt om erbarmen over Sodom en Gomorra.
Als een volleerde oosterse marktkramer pingelt hij bij God
af om de stad te sparen. In de boeken rond de uittocht staan
verschillende verhalen over gebeden van Mozes, met als hoogtepunt
het bekende “Sjema Israël” “Luister, Israël: de HEER, onze
God, de HEER is de enige! de HEER, onze God, de HEER is de
enige. Heb daarom de HEER lief met hart en ziel en met inzet
van al uw krachten. Houd de geboden die ik u vandaag opleg
steeds in gedachten. Prent ze uw kinderen in en spreek er
steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als
u opstaat. Draag ze als een teken om uw arm en als een band
op uw voorhoofd. Schrijf ze op de deurposten van uw huis en
op de poorten van de stad.”
Maar naar mijn gevoel staan
de mooiste gebeden van het oude testament in de psalmen. Zij
omvatten een hele waaier van verschillende gebeden. Ik denk
niet dat het toeval is dat zij nog steeds de kern vormen van
het koorgebed van de monniken.
Laten wij nu één van deze
psalmen zingen: God kent ons en is ons nabij.
Psalm: Nr. 657: “Psalm 139 – Gij peilt mijn
hart”
Inleiding op het evangelie:
We weten allemaal dat de
evangeliën een hele tijd na de dood van Jezus geschreven zijn.
Daarom is het moeilijk om een duidelijk beeld te krijgen van
wat Jezus wel of niet gezegd heeft, wie hij wel of niet was.
Het blijkt uit alle teksten dat Jezus vaak ging bidden, en
dat hij goed kon bidden. De apostelen keken er naar op. Blijkbaar
was zijn bidden zeer verschillend van wat gangbaar werd voorgesteld
als goed gebed, waarvoor je naar de tempel of de synagoge
moest. Jezus echter trok zich terug in eenzaamheid om te bidden.
Hij hield niet van uiterlijke tekenen, maar sprak over God
als Vader, die zorgzaam is voor zijn kinderen.
Ik stel voor om te luisteren
naar enkele passages uit de verschillende evangelies die gaan
over de biddende Jezus.
Evangelie
Homilie
Bidden. Het is een vreemd
woord geworden. Ik weet niet hoe met jullie zit, maar soms
ben ik een beetje jaloers op mijn moslimcollega’s die met
een vanzelfsprekend gemak vijf keer per dag zich terugtrekken
om te bidden. En zij doen dat niet alleen in de strenge moslimlanden
zoals Saudi Arabië, maar ook in zeer geseculariseerde omgevingen
als de high-tech kantoren in het westen!
Ik kom nog uit een tijd
waar in ons gezin regelmatig werd gebeden. Wij zegden ’s ochtends
onze drie weesgegroetjes op, baden voor en na de maaltijd
en ’s avonds baden we in familiekring luidop de rozenkrans.
Ik betrap er mij op dat ik soms na een maaltijd nog altijd
een kruis sla voor ik de tafel verlaat. Daarnaast werd er
luidop gebeden in de kerk, in processies, in de meimaand bij
een kapelletje, op een overlijdenswake… Blijkbaar is dit alles
definitief weg, verleden tijd. Wat nog overblijft, is het
beeld van een wielrenner die snel een kruisje slaat bij de
start van een koers of een voetballer die hetzelfde doet voor
hij het veld oprent.
Als wij het vandaag hebben
over bidden, bedoelen wij meestal een dichterlijke tekst,
die op een plechtige manier gebracht wordt in een viering.
Maar hoeveel van dat alles blijft eigenlijk hangen? Dus kom
ik weer bij de vraag die ik in het begin stelde: Wat is bidden
eigenlijk? Hoe kan ik bidden in deze tijd?
Marcel heeft een tijdje
geleden een tekst geschreven over bidden en spiritualiteit.
Daarin staan heel interessante dingen over de evolutie van
het bidden en ook enkele aanzetten hoe het eigenlijk verder
zou kunnen. Uit deze tekst leg ik U enige ideeën voor, in
de hoop dat het ons ook verder kan helpen.
Volgens de analyse van
Marcel is een voorname reden waarom de oude modellen van bidden
niet meer werken, de toegenomen individualisering van onze
maatschappij. Wij leven meer op ons eentje, we doen minder
dingen samen. Het vraagt organisatie om als gezin nog samen
te eten! Dingen in een grotere groep doen is nog minder vanzelfsprekend.
Waar vroeger veel in groep werd gebeden, is dit nu helemaal
weggevallen.
Daarenboven werd religie
een privé-zaak. Het is taboe om erover te spreken. Bidden
als een uitdrukking van religiositeit is verbannen naar de
eigen persoonlijke wereld, dat doe je in de kerk, maar niet
elders en zeker niet in groep!
Een verwijt dat ik vaak
hoor van mijn kinderen is dat de taal die wij hanteren in
de kerk of de kapel hen niet meer aanspreekt. Sinds het concilie
zijn er vele pogingen geweest om gebeden te maken in een taal
die dichter aansluit bij het hedendaagse aanvoelen. Maar ook
dat schijnt niet echt te werken. Ik merk bij mezelf dat het
wel even mijn aandacht trekt, maar niet echt diep en lang
blijft hangen. Mensen die de kerk verlaten hebben, en die
op zoek zijn naar spiritualiteit worden door deze woorden
en gebeden blijkbaar ook niet gegrepen. Zij vinden er niet
in wat zij zoeken, het is te cerebraal, het staat te ver af
van wat hen bezig houdt. Velen zoeken dan hun beleving van
spiritualiteit, los van het kerkelijke kader. Zie maar het
succes van de Dalai Lama enkele weken geleden bij zijn bezoek
aan België. Blijkbaar is er vraag naar een uitdrukking van
spiritualiteit, maar voldoen de oude woorden en vormen niet
meer, en hebben we nog niet een nieuwe taal gevonden.
Een andere oorzaak waarom
de oude vormen van bidden niet meer werken heeft te maken
met een veranderde visie op lichamelijkheid. Vroeger was knielen,
rechtstaan, buigen, de normaalste zaak van de wereld tijdens
het bidden, het hoorde erbij. Dit blijkt niet meer te kunnen.
Vermoedelijk heeft dat te maken met een veranderde visie op
lichamelijkheid. Het lichaam wordt gezien als een “instrument”
van de persoon, waaraan gewerkt wordt, waar ingrepen op kunnen
gebeuren als het niet meer voldoet. Dat staat in scherp contrast
met een beleving van het lichaam en lichaamstaal als “doorleefd”,
de mogelijkheid om betekenis te leggen in het lichaam. Blijkbaar
hebben we dat ook een beetje verloren.
Kortom, ons arsenaal van
taal en gebaren ten opzichte van het onnoembare is blijkbaar
zeer armoedig geworden. Is er wel een uitweg?
Bij het zoeken naar mogelijke
aanzetten tot authentiek bidden ben ik bij twee bronnen te
rade gegaan. Enerzijds het evangelie: Hoe gaat Jezus om met
bidden? Ten tweede ben ik bij mezelf te rade gegaan: zijn
er vormen van gebed die op mij een diepe indruk hebben gemaakt
en blijven maken?
Eerst over Jezus in het
evangelie. Blijkbaar was zijn leer over bidden controversieel.
Hij contesteerde het officiële, starre, dogmatische bidden
zoals door de Farizeeën voorgestaan, maar riep op tot een
authentieke, innerlijke vorm van bidden. Hij sprak over de
liefdevolle vader. Hij zocht de eenzaamheid en de rust op
om te bidden. In de parabel van de Farizeeër en de tollenaar
stelt hij de nederige tollenaar als voorbeeld. Blijkbaar heeft
bidden iets rond het intreden in de warmte van God. Het is
iets persoonlijks, niet voor uiterlijke status.
Ik heb ook nagedacht wat
mij recentelijk geraakt heeft, en met bidden te maken heeft.
Hier op Filosofenfontein heeft de mantra die wij met Lut gezongen
hebben iets met mij gedaan. De eenvoudige tekst “Maranatha”
en het herhalen zijn blijkbaar een goede methode om dichter
bij mezelf te komen. Ik herinner me ook de paasviering, waar
Kris de doopbeloften had hertaald in zeer eenvoudige woorden,
in mooie symbolen, liederen en gebaren, die mij diep aangesproken
hadden. Het is blijkbaar mogelijk om een liturgische taal
te vinden die wel aanspreekt!
Wat mij ook telkens weer
aantrekt is het koorgebed van monniken. Ik betrap mij erop,
dat als ik in een kloosterkerk ben, en het is rond het uur
van een koorgebed, ik altijd geneigd ben om te blijven zitten
en het gebeuren over mij te laten komen. Ik ben dan niet op
zoek naar een esthetische ervaring, er wordt soms behoorlijk
vals gezongen, maar daar gebeurt iets dat mij aantrekt. Ik
kan me goed voorstellen dat de monniken zelf niet altijd even
erg in vorm zijn bij hun koorgebed, dat zij soms verstrooid
zijn, zich vervelen, maar toch is daar iets.
Ten slotte besefte ik bij
het TV verslag van de laatste kroning van de paus dat er twee
momenten zijn bij een priesterwijding die mij steeds diep
aangrijpen. Het eerste moment is wanneer de wijdeling plat
op de grond ligt en over hem de litanie van alle heiligen
wordt gezongen. Het zijn zeker de woorden van de litanie niet
die iets in mij teweegbrengen! Een tweede sterk moment tijdens
de priesterwijding vind ik de handoplegging. In alle stilte
gebeurt dat, en daarna wordt een eenvoudig gebed gezegd. Zowel
bij de litanie van alle heiligen als bij de handoplegging
is wat gezegd wordt niet het belangrijkste. Dat is ook zo
bij het koorgebed in een klooster. Er gebeurt niet veel. Toch
spreekt het mij aan. Het drukt uit hoe wij staan in een continuüm,
tussen het verleden en de toekomst, en hoe wij het waardevolle
doorkrijgen van hen die voor ons kwamen, hoe wij de opdracht
te hebben het te koesteren, en het op onze beurt door te geven
aan hen die na ons komen. Misschien moeten we minder naar
woorden zoeken om het spirituele te benaderen, maar ligt het
antwoord in andere, meer eenvoudige dingen.
Misschien ligt de echte
kracht van het bidden in heel simpele dingen. In het opzeggen
van een eenvoudige tekst zoals de mantra die de boeddhisten
opzeggen, de weesgegroetjes die mijn moeder prevelt. Misschien
moeten wij onze arrogantie afleggen en met een eenvoudig hart
voor God gaan staan. Als we terugkijken naar de geschiedenis,
blijkt dat stichters van ordes en hermijten steeds de nadruk
legden op regelmaat en herhaling.
Om te kunnen bidden is
het blijkbaar nodig om de ratio, de rede te verzoenen met
“overgave” aan wat ons overstijgt. En die verzoening moeten
we niet noodzakelijk zoeken in moeilijke woorden. Het ligt
eerder in eenvoudige dingen zoals een goede houding, rechtop
zitten, rustig, in stilte, zonder storende geluiden, letten
op de ademhaling, regelmaat in de praktijk. Het ligt waarschijnlijk
ook in wat we hier op Filosofenfontein noemen “aanzetten tot
spiritualiteit” en wat we probeerden uit te drukken in het
programma van de Open Kerkdag: Het mooie in de natuur, het
mooie in beeld, in muziek, in woord, in een verzorgde liturgie,
in een doorleefde samenhorigheid.
Mijn nadenken over bidden
heeft mij er toe gebracht om het niet meer zo ingewikkeld
te zoeken. Eerder zal ik op zoek gaan naar rustige momenten,
bewust proberen tot rust komen. Letten op mijn lichaamshouding,
mijn ademhaling. Ik denk niet dat ik goed kan bidden, maar
ik heb weer moed om het proberen. En ik hoop dat hier op de
fontein samen met jullie te kunnen doen.
Laten wij bij het einde
van de woorddienst ons geloof uitzingen in Lied Nr. 124.
Lied: Nr. 124: “Geloofsbelijdenis – Ik geloof
in de God”
Inleiding Onze Vader:
Zoals ik eerder stelde,
blijkt uit de evangeliën dat Jezus goed kon bidden. De apostelen
keken naar hem op. Zozeer zelfs dat ze hem vroegen om het
hen te leren. En Jezus gaf aan hen, en aan ons, het gebed
dat wij het “Onze vader” noemen.
In deze kapel hebben wij
de gewoonte het gebed te zingen met open handen. Dit is een
gebedshouding die uitdrukt dat wij openstaan voor het onnoembare,
dat wij bereid zijn ons over te geven aan wat ons overstijgt,
een manier om iets uit te drukken waarvoor geen woorden zijn.
Laten wij daarom onze handen
ten hemel heffen en samen het gebed van Jezus zingen.
Onze Vader
Communie
Ik nodig jullie nu uit
tot het delen en breken van het brood. Er zit een mooi symbolisch
gebaar in het doorgeven van de communie aan elkaar. Ook dat
gebaar drukt iets uit van gebed. Daarenboven heb ik aan Arnout
gevraagd om gedurende de communie de litanie van alle heiligen
te zingen. Misschien slagen wij erin om hierin een biddende
uitdrukking te zien waarbij we het onnoembare aanraken en
delen met mekaar.
Litanie van Alle heiligen
Slotlied: Nr. 190: “Groter dan ons hart”
Slotgebed
Hier proefden wij wat
ooit zal zijn:
eens alles nieuw gemaakt!
Al even is de dag van nu
door morgen aangeraakt.
Als alle leed geleden is,
geen mens meer honger lijdt,
geen tranen meer,
niets dan de zee van UW gerechtigheid.
Dat uur, dat Gij uw hemel zelf
aan onze aarde huwt:
dan woont Gij midden onder ons,
dan maakt Gij alles nieuw!
Reisvaardig voor dat nieuw begin,
reikhalzend naar dat uur
dat liefde aller harten wint,
gaan wij op weg van hier.
Geleid ons met uw Morgenster,
genodigd zijn ook wij.
Al is de feestzaal nog zo ver,
muziek klinkt heel dichtbij!
Dit hebt U ons beloofd
In de woorden van Jezus Uw zoon
Die bij U leeft
In alle eeuwigheid,
Amen. (Sytze
De Vries, Bij gelegenheid)
Zegenbede
Dat vrede voor ons uit
zal gaan,
de liefde ons zal leiden,
dat de Barmhartige wil zegenen
ons hoofd, ons hart,
onze hand en onze voet:
Behoed in ons
de vlam van uw nabijheid:
wees onze God,
wees ons een licht!
Bind ons met liefde
elkaar op het hart:
Hecht ons aanéén
tot een huis van vrede:
En zegen ons allen
met het licht van uw ogen:
wees onze God,
wees ons een licht!
Daartoe zegene ons
De vader, de Zoon en de heilige Geest,
Amen.
Sytze De Vries, Bij gelegenheid
En laat ons nu allen gaan
in vrede
Een mooie zondag gewenst!
Muziek
==========================================
Verder bijbelteksten over bidden
Mt 6, 5-185
En wanneer jullie bidden, doe dan niet als de huichelaars
die graag in de synagoge en op elke straathoek staan te bidden,
zodat iedereen hen ziet. Ik verzeker jullie: zij hebben hun
loon al ontvangen.
6 Maar als jullie bidden, trek je dan in je huis terug, sluit
de deur en bid tot je Vader, die in het verborgene is. En
jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor belonen.
7 Bij het bidden moeten jullie niet eindeloos voortprevelen
zoals de heidenen, die denken dat ze door hun overvloed aan
woorden verhoord zullen worden.
8 Doe hen niet na! Jullie Vader weet immers wat jullie nodig
hebben, nog vóór jullie het hem vragen.
9 Bid daarom als volgt:
Onze Vader in de hemel,
laat uw naam geheiligd worden,
10 laat uw koninkrijk komen
en uw wil gedaan worden
op aarde zoals in de hemel.
11 Geef ons vandaag het brood
dat wij nodig hebben.
12 Vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij hebben vergeven
wie ons iets schuldig was.
13 En breng ons niet in beproeving,
maar red ons uit de greep van het kwaad.
Want aan u behoort het koningschap, de macht en de majesteit
tot in eeuwigheid. Amen’.
14 Want als jullie anderen hun misstappen vergeven, zal jullie
hemelse Vader ook jullie vergeven.
15 Maar als je anderen niet vergeeft, zal jullie Vader jullie
je misstappen evenmin vergeven.
16 Wanneer jullie vasten, zet dan niet zo’n somber gezicht
als de huichelaars, want zij doen dat om iedereen te laten
zien dat ze aan het vasten zijn. Ik verzeker jullie: zij hebben
hun loon al ontvangen.
17 Maar als jullie vasten, was dan je gezicht en wrijf je
hoofd in met olie,
18 zodat niemand ziet dat je aan het vasten bent, alleen je
Vader, die in het verborgene is. En jullie Vader, die in het
verborgene ziet, zal je ervoor belonen.
Mt 7, 7-11
7. Vraag en er zal je gegeven worden, zoek en je zult vinden,
klop en er zal voor je worden opengedaan. 8 Want ieder die
vraagt ontvangt, en wie zoekt vindt, en voor wie klopt zal
worden opengedaan. 9 Is er iemand onder jullie die zijn kind,
als het om een brood vraagt, een steen zou geven? 10 Of een
slang, als het om een vis vraagt? 11 Als jullie dus, ook al
zijn jullie slecht, je kinderen al goede gaven schenken, hoeveel
te meer zal jullie Vader in de hemel dan het goede geven aan
wie hem daarom vragen.
Mat 14,23
Toen hij hen weggestuurd had, ging hij de berg op om er in
afzondering te bidden. De nacht viel, en hij was daar helemaal
alleen.
Mat 19,13
Daarop brachten de mensen kinderen bij hem, ze wilden dat
hij hun de handen zou opleggen en zou bidden.
Mat 26,36
Vervolgens ging Jezus met zijn leerlingen naar een olijfgaard
die Getsemane genoemd werd. Hij zei: ‘Blijven jullie hier
zitten, ik ga daar bidden.’
Marc 1,35
Vroeg in de ochtend, toen het nog helemaal donker was, stond
hij op, ging naar buiten en liep naar een eenzame plek om
daar te bidden.
Marc 6,46
Nadat hij afscheid van de mensen had genomen, ging hij de
berg op om er te bidden.
Marc 11,25
Wanneer je staat te bidden en je hebt een ander iets te verwijten,
vergeef hem dan, opdat ook jullie Vader in de hemel jullie
je misstappen vergeeft.’
Luc 3,21
Heel het volk liet zich dopen, en toen ook Jezus was gedoopt
en hij aan het bidden was, werd de hemel geopend
Luc 5,16
Hijzelf trok zich geregeld terug op eenzame plaatsen om er
te bidden.
Luc 6,12
Op een van die dagen trok Jezus zich terug op de berg om te
bidden. De hele nacht bleef hij tot God bidden.
Luc 9,29
Terwijl hij aan het bidden was, veranderde de aanblik van
zijn gezicht en werd zijn kleding stralend wit.
Luc 11,1
Eens was Jezus aan het bidden, en toen hij zijn gebed beëindigd
had, zei een van zijn leerlingen tegen hem: ‘Heer, leer ons
bidden, zoals ook Johannes het zijn leerlingen geleerd heeft.’
Luc 22,41
En hij liep bij hen weg, tot ongeveer een steenworp ver, en
knielde daarna neer om te bidden.
Luc 22,44
Hij werd overvallen door doodsangst, maar bleef bidden; zijn
zweet viel in grote druppels als bloed op de grond.
|
