Viering 8 oktober 2006
Spiritualiteit
Gonda Mertens
Muziek: Pieter Wispelwey: Bach CD1: suite
nr.1: prelude
Inleiding
In deze viering wil ik
stilstaan bij het boek Bewustzijn geschreven door Anthony
de Mello. Hij was Indiër, Jezuiet en
directeur van het Sadhana Instituut voor Pastorale Counseling
in Poona. Hij overleed plots in 1987. Door
zijn vele boeken, spirituele conferenties en cursussen over
gebed en therapie raakte hij bekend over de hele wereld.
Bewustzijn is een confronterend
boek dat uitnodigt en uitdaagt tot authentiek mens-zijn, evangelische
vrijheid en belangloze liefde. Bewustzijn
betekent voor A. de Mello aandachtig naar jezelf kijken –
geen navelstaren – maar wel stilstaan bij alles wat er diep
in jezelf leeft aan onderdrukte gedachten en gevoelens. Deze
herkennen, erkennen en accepteren maar je er niet door laten
bepalen. Maak de weg vrij naar je diepste
zelf, je ‘ware’ ik, luidt zijn boodschap.
De auteur brengt christelijke
mystiek, boeddhistische wijsheid en psychologisch inzicht
op een prachtige manier samen. Van
huis uit is hij vertrouwd met Hindoeďsme en Boeddhisme. Ik
heb bij hem niet een gevoel van ‘overal thuis – nergens thuis’.
Ook voor mij is de kennismaking met
Hindoeďsme en Boeddhisme een verrijking. Alle
religies gaan uiteindelijk over zingeving en elke godsdienst
en/of levensbeschouwing geeft op een specifieke manier antwoord
op de grote levensvragen.
In het leven van een christen
staan de persoon en de boodschap van Jezus van Nazareth centraal.
Hij is de Weg, de Waarheid en het Leven. Ook voor mij.
Hij roept zijn volgelingen op om op
te komen voor de armen en voor allen die niet meetellen in
onze wereld. “Verkoop wat je bezit en geef het aan de armen”.
Verander de wereld, begin bij jezelf
hoor ik in het evangelie, maar hoe begin je daaraan? En wat
zal dit aan de wereld veranderen? Dit boek is voor mij een
wegwijzer.
Lied nr. 639: "Waarom, wanneer, uit welke luchtlaag?
Gebed (begin en einde van de viering)
God onze Vader, wij komen
hier samen, omdat wij geloven dat wij thuishoren bij U.
Gij hebt ons Jezus gegeven, uw zoon, onze broeder.
Wij proberen zijn spoor te volgen, maar dat lukt ons bijna
niet.
Wij gaan de weg, maar van heel ver...
Hij roept ons op tot vrijheid, liefde, gerechtigheid, belangloos
en grenzeloos!
Hij deelde het lot van de armen. Hij heeft hun schreien
gehoord!
Laat ook in ons hun noodkreet niet verstommen.
Verander ons, toon ons hoe we onszelf en de wereld kunnen
veranderen.
Bevrijd ons van alles wat geen zin heeft. Maak ons oog zuiver,
dat wij zien;
Open onze oren dat wij horen en luisteren!
Geef ons telkens opnieuw mensen die ons ‘wakker schudden’.
Geef ons uw Geest dat wij met ‘aandacht in het leven staan.
Houdt in ons de heilige onrust wakker, dat wij niet halfweg
in slaap vallen, ons van niets bewust.
Leer ons op een nieuwe manier kijken naar onszelf, naar
de mensen, de wereld en naar U.
Evangelielezing: Mt. 6, 24-3
Homilie
Voor Anthony de Mello betekent
spiritualiteit wakker worden of ‘Bewust worden’. De
meeste mensen slapen en zijn zich daar niet van bewust. Wakker
worden is volwassen worden, zegt hij. Maar willen wij dat
wel? Wanneer wordt je wakker? Als je
je afvraagt: “Ben ik nou gek of zijn zěj het? Want, we zijn
gek. De hele wereld is gek. We leven met krankzinnige ideeën
over liefde, relaties, geluk, vreugde, God...
De auteur zegt: “Meet je
een nieuwe manier aan van denken. Kijk op een ŕndere manier
naar jezelf, de mensen, de dingen, de wereld”.
Grote spirituele meesters
zeggen vaak dat de belangrijkste vraag ter wereld is: “Wie
ben ik?” of anders gezegd: “Wat is datgene dat ‘ik’ heet”?
We hoorden hierover al iets enkele weken geleden... Ben
ik mijn gedachten? Neen, gedachten komen en gaan. Ben ik mijn
lichaam? Neen, cellen komen en gaan. Na 7 jaar is er geen
enkele levende cel meer die er daarvoor al was. Maar ‘ik’
lijkt te blijven. Als het ik niet samenvalt
met het lichaam, de naam van iemand, godsdienst of overtuiging,
nationaliteit of wat dan ook, dan wordt het ik ook nooit bedreigd
of onderuit gehaald.
Het ik valt ook niet samen
met gevoelens, bv. Je bent je depressie niet. Je ervaart een
depressie. Het ik wordt hierdoor niet aangetast, alhoewel
we geneigd zijn dit te denken. Het ik is noch groot noch klein,
je hebt er geen vat op.
Mystici sporen ons aan
om het ‘ik’ te ontdekken. Zelf omschrijven zij dit ‘ik’ vaak
als ‘leegte’, zuivere openheid of aanwezigheid, diepte, ruimte
waar God woont in ons en wij in God. Deze
voorstelling van het ik is wezenlijk voor het christendom.
Het Boeddhisme gaat ervan uit dat het
‘ik’ niet bestaat, het is een illusie, een schepping van de
mens. Over welk ‘ik’ gaat het hier dan? Een open vraag...
Voor A. de Mello is het
niet belangrijk te ‘weten’ wie of wat ik is. Dat zal nooit
lukken, zegt hij. Daar zijn geen woorden voor. Belangrijk
is wél thuiskomen in jezelf, je bewust worden van wat er leeft
aan onbewuste gedachten en gevoelens in jou. Ik
citeer een fragment uit zijn boek:
“Een discipel ging
naar zijn leraar en zei: Hebt u een wijs woord voor me?
De meester had een stille dag, nam een blocnote en schreef:
‘Bewustzijn’.
De discipel zei: dat is té
kort. De meester nam het blocnote en schreef: ‘Bewustzijn,
bewustzijn, bewustzijn’. De discipel antwoordde: “Wat bedoelt
u daarmee?”. De meester nam opnieuw het blocnote en schreef:
Bewustzijn, bewustzijn, bewustzijn betekent BEWUST ZIJN,
het betekent jezelf observeren. Wees je bewust van waar
je aandacht naar toe gaat. Wees je bewust van wat je zegt,
wat je denkt, wees je bewust van hoe je reageert, hoe je
handelt.
Sla jezelf gade. Kijk naar wat er gebeurt maar bemoei je
er niet mee... Oordeel niet! Niet over jezelf, niet over
de anderen...”
Belangrijk is etiketten
te laten vallen. Etiketten betekenen niets. Als ik bv. zeg
of denk: “Ik ben succesvol” is dat nonsens. Succes komt en
gaat en maakt geen wezenlijk deel uit van het ik. Identificeer
je er dan ook niet mee. Klamp je er niet aan vast. Laat los!
Het leven is een mysterie.
De werkelijkheid, God, goddelijkheid, waarheid, liefde zijn
niet te vatten in algemene begrippen... Het denkvermogen heeft
er geen vat op. Laat je ook niet van je stuk brengen door
wat anderen van je denken of zeggen. Breek uit de gevangenis
van illusies, onjuiste opvattingen, gehechtheden, zekerheden.
Ze verduisteren of vertekenen de werkelijkheid. Het komt erop
aan juist in contact te komen met de werkelijkheid zoals ze
is. Leef in het heden, in het nu! Wat ons het meest hindert
is dat we teveel weten of denken dat we het weten. En daarom
zullen we het wezenlijke ook niet ontdekken...
Ook God zullen we moeten
loslaten om Hem te vinden. God dient tot niets werd vorige
zondag gezegd... Er wordt teveel gepraat over God, de wereld
is er ziek van, zegt A. de Mello.
Er is ook geen gebrek aan
godsdienst. Mar godsdienst hoort te gaan over ‘wakker worden’.
Je kan niet trouw zijn aan jezelf als je niet erkent dat je
in de wereld moet leven zonder God. De God die met ons is,
is de God die ons verlaat, lees ik bij Bonhoeffer in ‘Verzet
en Overgave’.
En in het evangelie zegt
Jezus: “De vogels hebben hun nest en de vossen hun hol,
maar Gij hebt op je levensreis geen plek waar je je hoofd
op kan laten rusten” Mt. 8,20 En ik hoor Jezus uitroepen:
“Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?”
Als ik denk niet gelukkig
te kunnen zijn als ik God niet bezit, dan heeft die God niets
met de ware God te maken. Hoe kan ik van God en van mensen
houden als ik hen nodig heb? Dan gebruik ik hen i.p.v. ze
vrij te laten. Klamp je niet vast aan bijkomstigheden of dingen
die voorbijgaan! “Maak je niet bezorgd om de dag van morgen.
Want de dag van morgen zorgt voor zichzelf”. (Mt. 6, 34).
Leer opnieuw kijken met de ogen van een kind vol bewondering
en verwondering!
“Als je niet opnieuw
wordt als kleine kinderen zult ge het Rijk der Hemelen niet
binnengaan.” Mt. 19, 3. Overal en altijd zal je wel iets
ervaren van de tragiek van het bestaan, maar pijn en lijden
horen nu eenmaal bij het leven. “Ook de natuur lijdt barensweeën”,
schrijft Paulus. Ook dieren lijden. Maar de grootste tragiek
in de wereld is onwetendheid, niet willen weten of zien waar
het om gaat in je leven. Daaruit ontstaat angst en dat is
vaak oorzaak van onmenselijk gedrag. Met ons denken zullen
wij de vraag van het lijden nooit oplossen.
Verlang niet van de wereld
dat hij verandert, verander eerst zelf. “Waarom kijkt gij
naar de splinter in het oog van uw broeder en merkt gij de
balk niet op in uw eigen oog?” (Mt. 7, 3)
Jezus willen nabootsen
hoeft niet, belangrijk is het te worden zoals Hij. Hij leefde
vanuit een grote innerlijke vrijheid, dat was zijn kracht.
Hoe kom ik tot die innerlijke vrijheid? Via ‘Bewustzijn’ zegt
de Mello. Ga de weg naar binnen.
“Laat niemand je Rabbi
noemen, gij hebt maar één meester en gij zijt allen broeders.”
Doe niets om op te vallen bij de mensen. Neem niet de ereplaatsen
in bij je samenkomsten... Wie groot wil zijn moet dienaar
van u zijn, Blaas jezelf niet op.
Stap uit je denken. Laat
je zintuigen tot leven komen. Wil je de koninklijke weg van
de mystiek bewandelen, ga dan zitten en luister aandachtig
naar alles om je heen. Vrijheid, wijsheid bereik je als je
etiketten, concepten, algemene slogans laat vallen. Als je
niet meer danst naar de pijpen van de samenleving, maar als
je danst op de muziek die vanbinnen komt. Trek de natuur in,
communiceer stilzwijgend met bomen en bloemen, dieren en vogels,
met de zee, de wolken, de lucht en de sterren.
St.Ignatius sprak over
het leven en de waarheid proeven en voelen, niet wéten, maar
er gevoel voor krijgen. Als je er gevoel voor krijgt, verander
je en dan verandert ook de wereld... Als
je werkelijk wilt liefhebben moet je opnieuw leren kijken
met een heldere blik, niet vertroebeld door angst of verlangen
om wie of wat dan ook te bezitten of te verliezen. Trek
de stilte in. Daal af tot je diepste zelf – je ware ik. Blijf
in de woestijn van zuivere openheid en ontvankelijkheid. In
het begin zal dat onoverkomelijk lijken maar als het je lukt
om daar een tijdje te verwijlen zal de woestijn plots openbloeien.
Je hart gaat zingen en het zal voor eeuwig Lente zijn. Je
zal vrij zijn als een adelaar, hoog in de lucht. Dan
wordt je door niets of niemand nog bedreigd... dan acht je
jezelf niet meer zo belangrijk. Dan heeft je persoonlijk succes,
carričre, bezit, zelfs je eigen leven geen absolute waarde
meer... Dan zullen de laatsten de eersten zijn...! Dan ervaar
je wat liefde is, geluk, waarheid, gerechtigheid. Dan is de
wereld je huis. Dan volg je Jezus van heel nabij. Dan zijn
alle mensen broeders.
Dan ontmoet je God!
Muziek: Adagio: Ludwig van Beethoven: nr.3
Groot dankgebed: H.Oosterhuis: "Gij die weet wat in
mensen omgaat"
Refrein: nr. 4: "Wek uw kracht"
Gebed
God onze Vader, wij komen
hier samen, omdat wij geloven dat wij thuishoren bij U.
Gij hebt ons Jezus gegeven, uw zoon, onze broeder.
Wij proberen zijn spoor te volgen, maar dat lukt ons bijna
niet.
Wij gaan de weg, maar van heel ver...
Hij roept ons op tot vrijheid, liefde, gerechtigheid, belangloos
en grenzeloos!
Hij deelde het lot van de armen. Hij heeft hun schreien
gehoord!
Laat ook in ons hun noodkreet niet verstommen.
Verander ons, toon ons hoe we onszelf en de wereld kunnen
veranderen.
Bevrijd ons van alles wat geen zin heeft. Maak ons oog zuiver,
dat wij zien;
Open onze oren dat wij horen en luisteren!
Geef ons telkens opnieuw mensen die ons ‘wakker schudden’.
Geef ons uw Geest dat wij met ‘aandacht in het leven staan.
Houdt in ons de heilige onrust wakker, dat wij niet halfweg
in slaap vallen, ons van niets bewust.
Leer ons op een nieuwe manier kijken naar onszelf, naar
de mensen, de wereld en naar U.
Lied nr. 502: "Om te zien een nieuwe
aarde"
|