------
Welkom
------
Liturgie
------
Vorming
------
Historiek
------
Archief
------
Kalender
------




14 september 2008

Feest van de kruisverheffing

Marcel Braekers

Openingszang 410: “Christus de gestalte van God”

Inleiding

Misschien komt dit lied als openingszang wat vreemd over, want we beginnen graag in een opgewekte stemming. Ik koos de zang omwille van de tekst: “Hij is gehoorzaam geworden tot de dood, tot de dood op het kruis”. Precies over dit kruis gaat de viering van vandaag. Want vandaag, 14 september, viert de kerk het feest van de kruisverheffing. In de orthodoxe kerk één van de grootste feesten van het jaar. Vanwaar dit feest? Het begon allemaal met de vrome idee van christenen dat ze op zoek gingen naar resten van het kruis waaraan Jezus had gehangen. Wie zoekt die vindt. Zo was het ook met de zoektocht naar het echte kruis. Gelovigen beweerden resten gevonden te hebben en die werden op een plechtige manier overgebracht naar Rome.

Ik vermoed dat dit gebeuren en dus ook het herdenkingsfeest weinig emoties wakker roept. In mijn eerste kloosterjaren had dit feest wel grote gevolgen, want voor de oude kloosterordes begon vanaf vandaag de grote vasten, die duurde tot Pasen. Terwijl de zwakke leken verder naar het vlees mochten leven, werd ons een verhevener doel voorgehouden. Drie keer per week ’s middags afschuwelijk slecht bereide vis, ’s morgens brood met siroop, ’s avonds botermelk en kaas met brood zorgden ervoor dat ons besef van dit leven als een tranendal groot was en we reikhalzend uitkeken naar de eeuwigheid.

Los van deze anekdotes bieden de teksten van deze dag ons een boeiende reflectie over de betekenis van het kruis en van Jezus. Zoals tijdens de tocht door de woestijn een koperen slang op een paal werd gezet om wie getroffen was te redden, zo werd Jezus aan het kruis geslagen en opgericht, opdat allen die naar Hem opzagen zouden genezen van hun wonden. Op het eerste zicht een wat vreemde redenering, maar Johannes verwoordt daarmee een mooie stukje theologie waar we in deze woorddienst bij blijven stilstaan.

Lied 416: “Wat ik gewild heb, wat ik gedaan heb”

Openingsgebed

Eeuwige God,
Vandaag herdenken we uw Zoon, Jezus van Nazareth,
Hoe Hij voor ons de meest nabije mens wilde zijn,
Hoe Hij ons zocht en zoekt en ons opdelft uit de nacht van onze wanhoop.
Vandaag herdenken wij hoe Hij met zijn volksgenoten meeging
en met ons meegaat, de tijden door als een stuk van ons bestaan.
Mochten wij delen in zijn leven, zijn lijden en dood
En zo met Hem opstaan tot een nieuw leven.
Wij vragen het U, God,
Die met ons meegaat vandaag en tot in eeuwigheid.

Inleiding op de lezingen

De eerste lezing is een merkwaardige passage uit het OT. Er wordt verteld hoe de gemeenschap geplaagd wordt door giftige slangen, wat men evident begreep als een straf van God. Mozes zet daarom een koperen slang op een paal, zodat iedereen die haar ziet gered wordt. Achter het verhaal zit echter een heel andere geschiedenis. De slang was voor de naburige volkeren een goddelijk dier. Net als de scarabee dacht men dat het vervellen een teken van wedergeboorte was. Het gif van de slang kan dodelijk zijn, maar had ook een medicinale betekenis (vandaar het symbool voor dierenartsen). De slang was dreigend, maar ook beschermster van huis en erf, dat ze vrij hield van knaagdieren. Deze koperen slang was daarom een religieus symbool in Mesopotamische godsdiensten. Ook in Israël werd ze lang vereerd. Het is pas koning Hiskia die haar afbeelding uit de tempel liet verwijderen (2 koningen 18,4). In de Bijbel wordt het voorgesteld alsof de slang in dienst staat van God, maar waarschijnlijker is het dat je hier nog resten voelt van het vroegere veelgodendom. Het geloof in de Ene, transcendente God groeide met andere woorden slechts geleidelijk. In deze passage uit het boek Numeri voel je hoe de latere bijbelse schrijvers tewerk gingen.

Numeri 21, 4 – 9

Lied 633: "Gezegend de God van Israël"

Johannes 3, 1 – 8; 14 – 17

Homilie

Welk antwoord heeft het christendom op het lijden? Bestaat er zelfs zoiets als een antwoord? Zo vaak hoor ik gelovigen erover klagen dat als de priester op ziekenbezoek komt, als hij een homilie geeft bij een overlijden hij het verdriet en de uitzichtloosheid meestal niet ernstig neemt. Men brengt nauwelijks de machteloosheid ter sprake, maar des te meer de hoop en de overwinning op het negatieve. Hoe zou dit komen? Is men misschien bang voor een lijdende mens en weet men geen raad met zijn eigen machteloosheid? Of is men bang dat de boodschap van hoop vergeten zou worden en komt men er veel te vroeg mee aangedragen? Ik weet het niet en de kritiek op priesters mag voor mijn part uitgebreid worden naar de meesten van ons. Westerlingen zijn doe-mensen. Het leven moet om geslaagd te zijn altijd zonnig en succesvol zijn. Geneeskunde, psychotherapie, allerlei gedragsmodellen wekken de indruk van maakbaarheid. Nog maar enkele dagen geleden las ik dat je scheiden kunt leren - stel je voor. Om trauma's te verwerken staan allerlei gespecialiseerde hulpverleners gereed, waarvan de zelfzekerheid en de efficiëntie zo afstralen, enz. Ook onze godsdienst is door dezelfde virus aangetast en spreekt liever over belofte, toekomst en wederopstanding dan over delen in onmacht, troostend nabij blijven, als tochtgenoot het lijden en de onmacht op je nemen en helpen dragen. Het christendom dat uitgerekend het kruis als centraal symbool heeft gekozen.

De evangeliën daarentegen ademen een heel andere sfeer. Johannes bij voorbeeld schreef met een uitzonderlijke creativiteit zijn evangelie voor lijdende en zoekende mensen. De passage, die we vandaag lezen, is daarvan een sprekend voorbeeld.
In het gesprek met Nikodemus staan twee gedachten centraal. De eerst, dat een mens twee keer geboren wordt: één keer uit een moeder en vader, en een tweede keer uit water en geest. Daarom zijn kinderen nooit je eigendom en dienen ze niet om de eigen verdrongen wensen te realiseren, maar horen ze toe aan de ongrijpbare geest van vrijheid en leven.

En de tweede gedachte die Johannes daarmee verbindt is de betekenis van Jezus als de Christus. Hij is zoals de koperen slang: begiftigd met de wijsheid van de Vader, Hij is de behoeder van het leven in al zijn kwetsbaarheid, en Hij is teken van hoop en toekomst. Johannes haalt de bijna vergeten tekst over de koperen slang nabij om de betekenis van Jezus als genezende Kracht te verhelderen. (Johannes gebruikt vaak beelden om Jezus te beschrijven: Hij is de goede herder, Hij is het Paaslam, Hij is de wijstok, Hij is de koperen slang, Hij is het Woord)

Toen mensen zagen hoe Jezus omging met hun vragen, hoe Hij hun nabij bleef in hun verdriet, hoe Hij zich identificeerde met iedereen die lijdt, herkenden ze in Hem wat Jesaja had geschreven over de lijdende Dienaar. Terwijl de meesten hadden gehoopt op een succesverhaal, een sterke leider, een verzetsheld, zag men een stille, naar aardse normen gebroken man, die door zichzelf te ontledigen enkel het lijden wilde helpen dragen en die getuigde van een God die door en door doordrongen was van mededogen. Voor zieken, voor wanhopigen en voor onderdrukten was het een teken van vreugde.

Christus op het kruis werd daarom voortaan hét symbool van het christendom. Niet vanwege een misplaatste lijdensmystiek, maar om de aandacht voor het machteloze en onverdiende lijden centraal te stellen daarbij hopend dat God uiteindelijk een antwoord geeft op het raadsel van dit leven. Al heeft het christendom zich in de loop van de geschiedenis ook anders gedragen, toch blijft het waar dat slechts diegene, die het lijden en de lijdende Christus begrijpt, het leven en de belofte van bevrijding in hun diepte vat. Misschien is dat de belangrijkste boodschap die het christendom aan het mensdom te bieden heeft.

Groot dankgebed: Gebeden en psalmen p. 144

Na de communie nr 26: “Hij die de blinden weer liet zien”

------