20 maart 2011: 2e zondag van de vasten:

"Sta op en ga op weg”

Lut Saelens; Vik en Gerlinde Doyen

Bij het binnenkomen: "Sta op" uit video van Broederlijk Delen over Burundi: "Zuidprik 2011 (2:22)

Welkom en inleiding (Vik)

Vóór de viering zagen we een kort filmpje i.v.m. "Zuidprik": dat is een wedstrijd waarmee jongeren worden aangezet om met hun klas, jeugdbeweging, jeugdhuis ... acties op te zetten voor het Zuiden aansluitend bij de vastencampagne van Broederlijk Delen. Bij die acties hoort een jury en een feestelijke prijsuitreiking in Antwerpen op 30 april.

Wij gaan er hier op Filosofenfontein natuurlijk geen wedstrijd van maken. Maar wij sluiten met onze vastenvieringen wel aan bij het campagnethema van Broederlijk Delen: "Sta op!"
In plaats van mensen in ontwikkelingslanden aan het handje te houden met noodhulp, wil Broederlijk Delen de lokale bevolking steunen in hun eigen initiatieven voor duurzame ontwikkeling, in hun acties om zich op eigen kracht te ontworstelen aan de greep van honger, armoede en onrecht.

(Tijdens de volgende paragraaf worden dia's geprojecteerd):
- heuvellandschap in Burundi
- mensen aan het werk op de velden
- Gerlinde tussen de koffieboeren
- met lokale medewerkers

Heel concreet spitst de actie van Broederlijk Delen zich dit jaar toe op de situatie van de koffieboeren in Burundi. En daarom is het thema van deze vastentijd "Haguruka", wat in het Kirundi, de taal van de Burundezen betekent: sta op!
Nu wil het toeval dat Gerlinde, iemand van deze kapelgemeenschap, in opdracht van Broederlijk Delen in Burundi deze lokale initiatieven helpt ondersteunen. En omdat Gerlinde onze dochter is hebben wij, haar ouders, de actie van Broederlijk Delen dit jaar van heel nabij kunnen volgen (ook letterlijk), en ook de implicaties en complicaties van de concrete achtergronden en omstandigheden beter leren begrijpen...

(Tijdens de volgende paragraaf worden dia's geprojecteerd):
- koffiestation
- oorlogsmonument in Burundi

Burundi is immers niet zomaar een ontwikkelingsland dat zich uit armoede probeert los te worstelen; het is ook een bevolking die nog worstelt met de trauma's van een etnische burgeroorlog. In ieder dorp zijn er mensen die familieleden hebben verloren, soms vermoord door familieleden van andere dorpsbewoners. We hoorden het reeds in het inleidende videofragment: samenwerken aan een gemeenschappelijk project (zoals bv. de gezamenlijke investering in een lokaal koffiestation) betekent daarom niet alleen dat deze mensen moeten durven vertrouwen in de toekomst, maar ook moeten bereid zijn om het verleden achter zich te laten en te vergeven.

(Tijdens de volgende paragraaf worden dia's geprojecteerd):
- kinderen op de weg
- schooltje
- ingevallen kerk

Bij een bezoek in een klein dorp in het binnenland was net de school uit en dus liepen er heel veel kinderen rond. Dat is normaal. Maar niet normaal was het zicht van een ingevallen kerkje vlak langs de lagere school. Vreemd in een land waar praktisch iedereen op zondag naar de kerk voor een lange eredienst.
Op mijn verbaasde vraag over die ingevallen kerk kreeg ik van de dorpsbewoners slechts een vaag en ontwijkend antwoord (en dat was niet alleen omdat ze in het binnenland weinig Frans kennen): ja die kerk werd vernield tijdens de burgeroorlog in 1993. En ja er waren mensen in de kerk toen ze vernield werd... Ik heb geen verdere vragen gesteld of het Hutu's of Tutsi's waren die hun toevlucht hadden gezocht in de kerk...
Dit voorval deed mij des te meer het werk waarderen van de lokale mensen die binnen zulke dorpsgemeenschappen werken aan vergeving en wederopbouw. Laat ons speciaal ook aan hen denken in onze voorbeden.

Voorbeden (Lut)

God, Gij daagt ons uit en roept ons om die levensweg te kiezen in lijn met Uw droom voor ons.
Inspireer ons, Heer, opdat wij ons leven in handen zouden durven nemen en onze talenten ten volle ontplooien om bij te kunnen dragen tot een wereld van liefde, solidariteit en vrede.

Inspireer ons, Heer opdat we de moed zouden hebben om van koers te veranderen als we ondervinden dat we van de voor ons juiste weg zijn afgeweken.

Inspireer de mensen van Burundi opdat ze de onderlinge conflicten achter zich zouden kunnen laten, opnieuw in zichzelf vertrouwen en opstaan om samen te bouwen aan een beter bestaan.

Geef de mensen van Burundi en onszelf de kracht om mee te werken aan de realisatie van dit eeuwenoud visioen: aan armen en kleinen wordt recht gedaan, oorlog opgedoekt, racisme en discriminatie uitgeroeid.

Geef de mensen overal ter wereld de kracht om op te staan. De mensen in Japan, de jongeren in het Midden Oosten en zoveel anderen.

Geef ons de durf om tegen alles in te geloven in de mogelijkheden van mensen,
in de kracht van armen, om met hart en handen kansen te scheppen voor wie tekort gedaan wordt.

God van Abraham, God van Jezus, verhoor onze gebeden zodat wij uw vuur aan elkaar doorgeven, elkaar moed inspreken, en elkaars tochtgenoten durven te zijn op weg naar uw droom voor deze wereld.

Lied 369: Als een levende (Sta op, vrees niet)

Inleiding op de lezingen (Vik)

Voor de liturgische vieringen tijdens deze vastencampagne sluit Broederlijk Delen aan bij de Bijbellezingen van deze periode.
Elke beschaving van Noord tot Zuid heeft in haar verre voorgeschiedenis nagedacht over haar ontstaan en daaruit zijn scheppingsverhalen gegroeid. Vorige zondag hoorden we hoe men zich dat scheppingsverhaal binnen onze joods-christelijke traditie heeft voorgesteld: een droom, een paradijselijke toestand: de God die hemel en aarde had gemaakt, zorgde eerst voor een overvloedige tuin, en plaatste dan daarin de mens.
Dat moet verklaren waarom er in elke mens een onuitwisbaar verlangen is naar die droom van geluk, naar een uitweg uit armoede en miserie, naar een beter leven -- of wij dat nu projecteren in het hiernamaals of in een wedergeboorte, of in een moeizame poging om hier op deze aarde het menselijk leven beter te maken en dus "het Rijk Gods" een beetje concreter te maken.

Vandaag horen we in de korte eerste lezing uit het Oude Testament het bekende verhaal van Abraham, iemand die zich door God geroepen voelt om, samen met zijn familie, op te staan en oude gewoonten en vanzelfsprekendheden achter zich te laten. Durven op te staan om te bouwen aan een nieuwe toekomst, om een droom om te zetten in realiteit. Dat is ook wat we horen in de getuigenissen van de arme koffieboeren (en andere boeren) in Burundi die niet meer bij de pakken willen blijven zitten, maar zelf hun lot in handen nemen met gezamenlijke initiatieven van microkredieten en samenaankoop en -verkoop.

Gen. Hoofdstuk 12: Abram naar Kanaän (1-4a)

[1] De HEER zei tegen Abram: ‘Trek weg uit je land, verlaat je familie, verlaat ook je naaste verwanten, en ga naar het land dat ik je zal wijzen. Ik zal je tot een groot volk maken, ik zal je zegenen, ik zal je aanzien geven, een bron van zegen zul je zijn. Ik zal zegenen wie jou zegenen, wie jou bespot, zal ik vervloeken. Alle volken op aarde zullen wensen gezegend te worden als jij. Abram ging uit Charan weg, zoals de HEER hem had opgedragen.

Tussenlied: lied114: Uit naam van de wereld
3: Uit naam van wie voorgaan en leiden
5: Uit naam van wie zwerven en zoeken
6: Uit naam van wie planten en bouwen
8: Uit naam van de minsten der mensen
11: Uit naam van allen die hier zijn
12: God, wij noemen voor uw aanschijn: hen die ons ter harte gaan

In de tweede lezing vertelt de evangelist Mattheus hoe drie leerlingen samen met Jezus gaan bidden op een berg en daar een visionaire ervaring hebben die hen zodanig aangrijpt dat ze dit permanent zouden willen beleven: "laten we hier drie tenten opslaan": één voor Jezus, en een voor elk van de twee grote profeten Mozes en Elia. Het is een soort mystieke ervaring, een religieuze extase die hen aantrekt en afschrikt. Maar als ze opkijken, als ze weer met hun voeten op de grond staan, is Jezus alleen en wacht hen opnieuw de alledaagse taak van het gewone leven. Het is tijd om van de berg af te komen en aan het werk te gaan.

In Burundi (en in heel wat ontwikkelingslanden) zijn er op dit ogenblik veel charismatische christelijke kerken die hun volgelingen misschien al te simplistisch momenten van religieuze extase aanbieden. Het gevaar bestaat dat mensen zich gemakshalve daarbinnen gaan koesteren, terwijl er ook een uiterlijke dynamiek nodig is om de vicieuze cirkel van honger en armoede te breken. Ook tegen hen zegt Jezus: "Haguruka: Sta op, jullie hoeven niet bang te zijn.

Mattheus 17 (Marcel)

[1] Zes dagen later nam Jezus Petrus, Jakobus en diens broer Johannes met zich mee een hoge berg op, waar ze alleen waren. [2] Voor hun ogen veranderde hij van gedaante, zijn gezicht straalde als de zon en zijn kleren werden wit als het licht. [3] Plotseling verschenen aan hen Mozes en Elia, die met Jezus in gesprek waren. [4] Petrus nam het woord en zei tegen Jezus: ‘Heer, het is goed dat wij hier zijn. Als u wilt zal ik hier drie tenten opslaan, een voor u, een voor Mozes en een voor Elia.’ [5] Hij was nog niet uitgesproken, of de schaduw van een stralende wolk gleed over hen heen, en uit de wolk klonk een stem: ‘Dit is mijn geliefde Zoon, in hem vind ik vreugde. Luister naar hem!’ [6]Toen de leerlingen dit hoorden, wierpen ze zich neer en verborgen uit angst hun gezicht. [7] Jezus kwam dichterbij, raakte hen aan en zei: ‘Sta op, jullie hoeven niet bang te zijn.’ [8] Ze keken op en zagen niemand meer, Jezus was alleen.

Uittreksels uit een telefoongesprek met Gerlinde in Burundi (Lut)

1) Wat betekent “opstaan” voor de Burundese koffieboeren

Haguruka betekent inderdaad opstaan. Buiten de letterlijke betekenis van uit je bed komen betekent het voor de boeren die betrokken zijn in dit project dat ze niet meer afwachten tot er een hulporganisatie naar hen komt met geld, een geit, zaden of meststoffen, maar dat ze met een groep de handen uit de mouwen steken, hun eigen centjes bij elkaar leggen en zo iets realiseren dat hen vooruit helpt. Na de burgeroorlog is het voor veel Burundezen nog niet evident om zich te verenigen met een economisch doel: er is nog veel wantrouwen.

2) Wat heeft jou geïnspireerd om naar Burundi te gaan?

Het was een kans om een steentje bij te dragen aan de ontwikkeling in het geboorteland van mijn man. Na 10 jaar werkervaring in België maar met korte periodes in het Zuiden is dit de kans om langer op het veld aanwezig te zijn. Dus niet als consultant die weer weggaat na aanbevelingen te doen, maar op het terrein blijven om de aanbevelingen mee uit te werken. (...)

3) Wat zie je als jouw bijdrage?

Enerzijds werk ik aan het verbeteren van drie microfinancieringsinstellingen die beheerd worden door de koffieboeren zelf. Dit is niet eenvoudig want je aanvaardt hiermee dat je het beheer van een bank in handen legt van mensen die hoogstens hun lagere school hebben afgemaakt en bijna geen Frans spreken. (...)
Op een ander niveau versterken we met Inades de koffieboeren in hun organisatie. Koffieboeren kunnen hun bessen verkopen aan een opkoper en daarmee is de prijs van die opkoper meteen de eindprijs voor al zijn of haar werk. Ofwel organiseren de koffieboeren zich in een coöperatieve, verzamelen ze met fietsen, auto’s of vrachtwagens de koffiebessen uit een hele regio en onderhandelen ze met een koffiewasstation. Nog beter zou zijn dat ze hun koffie in hun eigen wasstation kunnen verwerken, daarna betalen voor de verdere verwerking en ten slotte hun koffie op de internationale markt verkopen. (...) De bedoeling is in ieder geval dat de koffieboeren een stap zet in het verwerken van de koffie en niet enkel de grondstop verkoopt.

4) Wat kunnen wij doen?

Het is belangrijk dat onze regeringen weten dat de bevolking geïnteresseerd is in het lot van de bevolking in het Zuiden. De ontwikkelingsproblematiek komt nauwelijks in de media omdat deze er al dan niet ten onrechte van uitgaan dat wij er niet van wakker liggen. Mocht de bevolking de armoede in het zuiden even belangrijk vinden als de prijs van benzine aan de pomp, zouden onze politici hier meer mee bezig zijn, er zich beter over informeren en uiteindelijk meer druk uitoefenen in internationale instellingen zoals Europese Commissie, Wereldbank, Verenigde Naties, enz.
Die interesse tonen voor wat er gebeurt in het Zuiden kan er toe leiden dat je geld geeft aan organisaties zoals Broederlijk Delen, dat je petities ondertekent, dat je deelneemt aan een debat, dat je faire trade koopt. (...)

Tijdens offerande Burundees lied (lied 1: in Kirundi: "Jesu": 3:38)
Tafelgebed in de veertigdagentijd (gezongen)
Tijdens de communie: Burundees lied (lied 2 )
Na de communie: lied gezongen door de kinderen van de nevendienst

Zending en zegen: (Marcel)

Op het einde van dit samenzijn worden we uitgenodigd op weg te gaan
zoals Abraham en Jezus leerlingen.
Abraham moest hierbij zijn land verlaten, zijn familie en naaste verwanten;
de leerlingen moesten terug van de berg komen na deelgenoot te zijn van een hemelse ervaring.
Ook voor ons is het niet steeds evident om datgene waaraan te veel gebonden zijn los te laten, op te staan
en te durven zien waar wij kunnen bijdragen tot de realisatie van het Rijk Gods.
Ook de mensen van Burundi worden uitgenodigd om weer op te staan
en zelf samen hun lot in handen te nemen
ondanks de vele tegenslagen die ze reeds moesten incasseren.
Gelukkig hoeven ze niet alleen op weg te gaan
maar kunnen ze rekenen op de solidariteit en begeleiding van organisaties als Broederlijk Delen,
die hen helpen zich meer bewust te worden van hun eigen kracht
en van hoe ze samen sterker kunnen worden.
Moge God hen en ons zegenen met liefde, durf en kracht.

Lied: overgang naar koffiestop: "Hagurukalied" van Broederlijk Delen (3:22)

Koffiestop