25 september 2011

Vergeving (Mattheus 18, 21-35)

Klankschaal
Orgelmuziek: zachtheid, mildheid, inleving

Inleiding

In de lezing van vandaag vraagt Jezus ons om elkaar te vergeven, niet zeven keer, maar zeventig maal zeven keer. De betekenis van en het engagement in die vraag, doen me duizelen. En tegelijk prikkelt het mij. We staan even stil bij wat vergeving kan en vermag, maar ook wat vergeving vraagt van ieder van ons.

Vergeven
Moet dat?
Wil ik het?
Kan ik het?

Drie illustraties
- Een Hindu-vader vertelde Gandhi dat de Moslims zijn zoon hadden vermoord. In reactie daarop vermoordde hij een Moslimkind. Oog om oog, tand om tand. Een Bijbels matigingsprincipe. Maar Gandhi zei: als vergeving, adopteer een kind, en voedt hem op als Moslim.

- “In ons gezin werd ik [een persoon die ik citeer] mishandeld en verwaarloosd, en heb ik nooit kind kunnen zijn. Pas toen ik me realiseerde dat mijn moeder geen kind had gekregen met de bedoeling er niet van te houden, kon ik een begin nemen met te vergeven. Sindsdien voel ik me lichter, rustiger.
En nu ik naar haar verhaal kom luisteren, kom ik haar vergeven voor de jeugd die ik nooit kreeg en de toekomst die me werd ontnomen.”

- “Ik [terug een persoon die ik citeer] werd seksueel misbruikt tussen mijn zevende en mijn dertiende. Ik kan die persoon niet vergeven. Ik wil dat ook niet. Vergeven is volgens mij iets wat je gezamenlijk doet. Maar ik wil niets meer te maken hebben met die man. Dus waarom zou ik hem vergeven?”

“Niet tot zeven keer toe, zeg ik U, maar tot zeventig maal zeven keer.”

Lied 315: "Wat ik gewild heb"
Lezing uit het Heilig Evangelie van Jezus de Christus, Mattheus, 18, 21-35
Lied 312: "Niemand leeft voor zichzelf"

Bezinning

Vergeven vraagt hoe jij je gaat opstellen tegenover de dader. Alles is daarbij mogelijk: woede, verbittering, machteloosheid, wraak, haat, ... Maar pas als je dit scala hebt verwerkt, het een plaats in je leven hebt gegeven, een onterecht schuldgevoel hebt kunnen loslaten of net jouw aandeel in het gebeurde durfde te erkennen, pas dan kan je starten met vergeving,

Helmi Goudswaard, een psychologe en therapeute, stelt dat vergeving niet zonodig moet, maar dat het wel heel heilzaam, bevrijdend, helend is. Innerlijke pijn wegneemt. Maar het impliceert wel dat je jouw gevoelens tav het gebeurde niet toegedekt houdt, maar durft bloot te leggen. En daar de nodige tijd voor neemt.
Doe je dit niet, of onvoldoende, - of hou je het potje gedekt en moffel je het jou aangedane weg, dan kan er van echte vergeving geen sprake zijn. Je blijft dan hangen op wat men goedkope vergeving noemt. Alles woekert onderhuids verder. Als een kanker.

Je gunt jezelf dus best wat tijd om dit proces van verwerking te laten gebeuren. Erkenning van jouw leed helpt daarbij enorm. Erkenning door jezelf. Maar ook erkenning van jouw leed door de dader. Hij betuigt bij voorkeur de volle verantwoordelijkheid voor zijn daden. Gebeurt dit niet, dan kan het slachtoffer miskenning, ja zelfs ontkenning ervaren. Het zal dan blijven vechten, als tegen een bierkaai, en dat belemmert fundamen-teel erkenning, verwerking, vergeving.

Vergeven is dus ten diepste een gebeuren tussen mensen (dader-slachtoffer), een relationeel gebeuren. Met alle gevolgen vandien: een vraag naar schuld die vrij complex, of juist heel subtiel kan zijn, de juiste timing voor beide mensen, de juiste communicatie tussen hen, oprechtheid. Een complex gebeuren kortom waar altijd een gans proces aan vooraf moet gaan. En dus tijd vraagt.

Ten diepste kan vergeving pas dan gebeuren waar dader oprecht bewust berouw betoont, en waar slacht-offer zijn scala aan gevoelens en overtuigingen kan blootleggen, ... en durft los te laten.

Het krachtigst is vergeving voor hem die de genadekracht kan opbrengen zich in te voelen in de daden van de ander. Ware ik geboren in Afghanistan, ondergedompeld in die cultuur en dat onderwijs, deel van die tijdsgeest, die godsdienst, die leefomstan-digheden, ... kan ik dan begrijpen dat iemand 9/11 veroorzaakt?
Ware ik geboren in Noorwegen, ondergedompeld in die denkpatronen, die cultuur, dat tijdsklimaat, die tijdsgeest, die beleving van het Christendom, .... kan ik dan begrijpen dat iemand een eiland vol jonge mensen uitmoordt?

Voor mij is elk mensenleven een onomkeerbare geschiedenis: een verwoest leven, een doodgereden of vermoord kind, een gekwetste ziel: het gebeurde kan niet meer hersteld worden. Ge kunt de video niet terugspoelen. Het gedane neemt geen keer.

Maar nét deze historische component in menselijke relaties maakt vergeving zo uniek in zijn bevrijdend karakter. Want kunnen we het gebeurde niet meer herstellen, we kunnen wel nog de relatie herstellen. En dan, in dat gebeuren, ontmoeten we de betekenis van ‘genade’, hoe duur dat woord wel is. Want waarlijk vergeven, dat kost wel wat.
Maar het is dan ook bijna een daad van schepping: je transformeert pijn veroorzaakt door een dader in een geloof in je medemens. Zo herschep je een relatie. Je schept terug leven, waar er geen meer was.
En je laat het oordeel aan het Goddelijke over. Op zo’n moment zetten wij, mensen, een matigingsprincipe (dat regulerend werkt in menselijke verhoudingen) om in een Goddelijke wet. We belijden en beleven dat we niet voor onszelf leven, maar ... vanuit onszelf ... voor het Goddelijke.

Zo wil ik besluiten: erken u zelf in wat ge voelt, en durf uzelf te overstijgen, los te laten. Het lijkt de dwaasheid van het kruis, maar geloof me, het is het zeventig maal zeven keer waard.

Brood en kaarsen naar het altaar –
Muziek: “Kherumvimskaya pesn” uit Veruyu – Gospodi
Tafelgebed: lied 150 “die naar menselijke gewoonte”
Onze Vader – vrede met u
Communie – nr 17 “Bravade”uit Les chants de la terre – Les Witches
Lied 563: "Kom in mij"

Afsluitend gebed, geinspireerd op Huub Oosterhuis, p. 206-207

Gij,
we weten
dat Gij ons hoort, dat Gij ons ziet,
soms machteloos, ontluisterd, eenzaam, verdord,
gekwetst door het leven, bedrogen door het leven

zalf onze wonden,
zalf onze zonden,
wek hun zachtheid weer
en schrijf uw Naam op ons voorhoofd

dat wij vindingrijk mogen worden
om vrede te doen en recht te doen
ten aanzien van de ander en
ten aanzien van onszelf.

Lied 001: "Wie anders zou de hemel dragen"

--------------------------------

Naast het evangelie, schenkt de Bijbel ons nog enkele andere mooie woorden hierover:

Psalmen 103(102),1-2.3-4.9-10.11-12.

Looft Jahweh, mijn ziel.
Heel mijn binnenste: looft zijn heilige Naam.
Hij is het die al onze zonden vergeeft, die al onze zwakheden geneest
Hij toornt niet voor eeuwig, hij wrokt niet voor eeuwig
Zo hoog als de hemel zich boven de aarde verheft, zo groot is zijn goedheid
Zo ver het oosten staat van het westen, zo werpt Hij onze schuld af

Lezing uit de brief van de apostel Paulus aan de Romeinen 14,7-9.

Niemand van ons leeft voor zichzelf, niemand van ons sterft voor zichzelf.
Want zo we leven, dan leven we voor het Goddelijke;
zo we sterven, dan sterven we voor het Goddelijke.
Of we dus leven of sterven, het Goddelijke behoren we toe.
Want juist daarom is Christus gestorven en terug opgestaan:
om Heer te zijn over doden en levenden.