20 juli 2014: 16e zondag na Pasen

Zo klein als een mosterdzaadje

Lut Saelens

Inleiding

De laatste maanden hebben we via de media een overdosis aan godenverering moeten slikken. Eerst beheerste het bezoek van Obama aan België voor dagen aan een stuk het nieuws. Vervolgens werden de sterkandidaten voor de Belgische verkiezingen in overdosis opgediend. En tenslotte stonden we op en gingen we weken slapen met onze Rode Duivels en werd het vliegtuig waarmee ze van Brazilië terugkwamen nog nét niet met wijwater besproeid.

In zijn boek: Het Nieuws, stelt Alain de Botton dat in onze maatschappij het nieuws een positie inneemt die even machtig is als de positie die vroeger door religie werd bezet. Het lijkt er een beetje op dat hoe meer God uit ons leven verwijderd geraakt, hoe meer we de neiging hebben om mensen tot goden te verheffen. Vaak is dat dan op basis van hun macht, positie, rijkdom, of uitzonderlijke prestaties. Anderzijds hebben heel wat van onze “goden” maar een beperkte houdbaarheidsdatum: denken we maar aan Berlusconi, Lance Armstrong, Sarkozy. ..

Het nieuws dat Jezus bracht en zijn manier om naar de wereld te kijken waren helemaal anders. Wat door de meeste mensen zo wordt bewonderd, zag hij eerder als hinderpalen dan als stappen op weg naar het koninkrijk Gods. Het koninkrijk Gods of koninkrijk van de hemel is het nieuwe leven zoals Jezus het ons voorstelt: een “hemelse” manier van leven op aarde.

Openingsgebed:

Liefdevolle God, zaai het zaad van geloof
bij wie zich van u hebben afgekeerd,
zodat ze u terug kunnen vinden.
Liefdevolle God, zaai het zaad van hoop en vertrouwen
bij wie verblind door te veel tegenslag
geen enkel toekomstperspectief meer zien.
Liefdevolle God, zaai het zaad van de liefde
in onze soms versteende harten
zodat we ons het lot aantrekken van wie zwak en weerloos is.
Liefdevolle God zaai het zaad van de vrede
in alle landen die in oorlog zijn
en waar onschuldige kinderen, mannen en vrouwen worden gedood.
Liefdevolle God zaai het zaad van troost
bij wie treuren om het verlies van geliefden.
Liefdevolle God zaai in ons de deemoed en de kracht
om elke dag opnieuw, hoe bescheiden ook,
uw zaaier te worden en zo bij te dragen tot de komst van uw rijk.Amen

Inleiding tot de lezing:

Vorige week was ik met enkele vrienden van FF in de Sint Sixtusabdij in West-Vleteren. We genoten er van de rust en de stilte, de gastvrijheid van de paters en –hoe kan het anders- ook van hun wereldbefaamd bier. De gesprekken met mijn medegasten, maar ook de speciale plek leverden mij de inspiratie voor deze homilie.
De meeste mensen vinden het leven in een abdij levensvreemd. Dat klopt als je leven associeert met drukte en jezelf voordurend voorbijlopen, steeds betere prestaties, steeds hogere productiviteit, steeds meer willen hebben enz. Kortom een leven waar “prestatie”, “groot” en “steeds meer” kernbegrippen zijn.
We kennen allen intussen het verhaal van het wereldberoemde West-Vleteren bier en de druk die op de paters werd gezet om meer te produceren dan ze strikt nodig hadden om van te leven. De logica van de monniken was echter een andere logica dan die van het bedrijfsleven en daarom gaven ze geen krimp. Een voorbeeld dat kan tellen en hopelijk ook anderen inspireren! De soberheid van de architectuur van de abdij, de stiltes, de dagelijkse routine van gebed, werk en rust, bannen alle complexiteit en zijn van een eenvoud die ruimte schept voor de ontmoeting met God. En in God zijn we niet gescheiden van onszelf en van elkaar.

Ook Jezus heeft een totaal andere levensvisie die niet gemakkelijk te vatten is en die Hij verduidelijkt aan de hand van gelijkenissen of parabels. Marcel had het vorige zondag over de parabel van het graan dat verstrooid werd. Een van de gelijkenissen die Jezus gebruikt in het evangelie van vandaag is de korte parabel over het kleine mosterdzaadje dat een weelderige struik wordt terwijl het voor het oog verborgen is hoe dat gaat. Deze parabel spreekt me bijzonder aan omwille van de tegenstelling die erin zit: de kracht die Jezus erin toekent aan het kleine en het verborgene en tevens omwille van het wonderbaarlijke van die groei. Jezus heeft het niet over een leven vol heldendaden, topprestaties, tafelspringers of een revolutie maar over iets zo onooglijk als een heel klein mosterdzaadje verborgen in de aarde maar dat alles in zich heeft om een weelderige struik te worden. Een koninkrijk dat maar zo groot is als het kleinste zaadje…

Homilie

Normaal associeert men een koninkrijk met iets groots maar hier gaat het over iets heel nietig en klein maar met veel groeikracht. Jezus had niets van de machtigen van zijn tijd: Hij omringde zich bij voorkeur met eenvoudige mensen. Ook de leer die Hij verkondigde was eigenlijk niet veel zaaks naar wereldse normen: niet altijd goed verstaanbaar voor wie geen oren had om te luisteren, tegen de haren in strijkend en tegengesteld aan de geldende opvattingen in die tijd. Hij predikte de God van de liefde en de liefde van God. Maar liefde is op zichzelf niet rendabel. Op den duur stelde Jezus allen teleur die resultaten zochten. Succes is geen kenmerk van Jezus.

De omstandigheden waarin de leer van Christus zich verspreidde na zijn dood waren verre van ideaal: Het gebeurde vooral door mensen met weinig aanzien die meestal ook nog heel arm waren. Toch werd het Christendom in geen tijd over de hele wereld verspreid en hield het stand ook in perioden van vervolging of ontaarding. Het verhaal van de gekruisigde en verrezen Jezus is geen echt succesverhaal naar wereldse normen. En toch helpt het mensen op weg, geeft het hun perspectief en de kracht om wanneer ze onder tegenslag, ziekte, of rouw wankelen en vallen, terug op te staan en verder te gaan.
Gods rijk is in de kiem aanwezig in ieder van ons. Vanuit zijn onvoorwaardelijke liefde heeft Hij ieder van ons de mogelijkheid gegeven om ons ten volle te ontplooien, zodat we iets kunnen betekenen voor de mensen rondom ons. Zoals de weelderige struik waar de vogels kunnen nestelen. Geïnspireerd door het voorbeeld van Jezus, kunnen wij ook bij andere mensen zaadjes planten en zo een positieve impact hebben op hun leven: het juiste woord, gebaar op het juiste ogenblik, de manier waarop we leven…

Het spreekwoord “woorden creëren werelden” geeft aan wat de kracht van woorden kan zijn en wat ze kunnen teweegbrengen of vernietigen, zowel in onszelf als bij anderen. Welke is de grondtoon van ons spreken? Positief of negatief? De laatste tijd begin ik er op te letten om het wat minder te hebben over ouder worden of lichamelijke kwalen, en zeker niet over dementie of Alzheimer…Welke zijn de grote modewoorden van het ogenblik en wat zegt dit over onze maatschappij en welke impact heeft dit op de mensen? “Selfie” was blijkbaar vorig jaar het populairste woord. Maar ook onze manier van zijn of het kleinste gebaar, als individu of gemeenschap kan bijdragen tot een beter leven.

Zowat 20 jaar geleden, na een lange periode waar God uit mijn leven verdwenen was, kwam ik toevallig in Filosofenfontein terecht. De wijze, troostende en ondersteunende woorden en al het mooie dat deze plek en deze gemeenschap verder te bieden heeft hebben mij enorm geholpen in mijn verdere ontwikkeling als christen. Maar wat mij het meest ertoe aangezet heeft om terug te komen was de uitnodiging van iemand, ik weet spijtig genoeg niet meer wie, om na de viering mee een kop koffie te komen drinken. De kettingreactie die eenvoudige daden van geloof, hoop en liefde kunnen teweegbrengen is moeilijk te voorzien. Wat mensen belangeloos doen voor elkaar heeft een grotere kracht en langduriger, grondiger uitwerking dan wij soms beseffen.

De groeikracht van God manifesteert zich waar mensen Jezus gevonden hebben. Dan zijn de voorwaarden aanwezig opdat het zaad zou kunnen ontkiemen. Ook in ons eigen leven kan Gods geest wonderen doen. Bij Matteüs lezen we: "Ik verzeker jullie: als jullie geloof hebben als een mosterdzaadje, dan zullen jullie tegen die berg zeggen: 'Verplaats je van hier naar daar!’ en dan zal hij zich verplaatsen. Niets zal voor jullie onmogelijk zijn." (Matteüs 17:20). Voor mensen die dit geloof en vertrouwen hebben wordt het leven meer draaglijk en haalbaar. Ook in tijden van tegenslag. Maar dat is natuurlijk niet evident. Leidt ons gebrek aan vertrouwen en onze angst er niet toe dat we alles te veel naar onze hand willen zetten en onder controle houden? Vruchtbaarheid veronderstelt vertrouwen en overgave. Vertrouwen in de werking van God in ons leven.

We weten niet hoe het zaad in ons wortel schiet, hoe het opgroeit en vrucht draagt. Meer nog, we kunnen op het groeiproces maar weinig invloed uitoefenen. Henri Nouwen zegt over deze vruchtbaarheid: “Het grote geheim van de vruchtbaarheid is dat ze daar zichtbaar wordt waar wij onze pogingen opgeven om het leven te beheersen, en het waagstuk aandurven om het leven zich te laten ontplooien volgens zijn eigen innerlijke dynamiek. Elke keer dat we vertrouwen en onszelf aan de God van liefde toevertrouwen, zullen vruchten groeien. Vruchten kunnen alleen voortkomen vanuit de humus van intieme liefde. Ze worden niet gemaakt en ze zijn ook niet het resultaat van bepaalde menselijke activiteiten die naar willekeur herhaald kunnen worden.”

Een wezenlijke factor is het vermogen om geduldig te wachten: niet steeds alles zelf willen oplossen en onder controle hebben. We zijn erbij betrokken met eerlijke aandacht, maar zonder het heft in handen te hebben, zonder stress. Zo leren we stap voor stap, met veel vallen en opstaan “God vrij spel te geven in ons leven” zoals de gastenpater van West-Vleteren het zo mooi verwoordde. “God vrij spel geven, om niet naar mezelf toe te rekenen, om niet te leven op het ritme van mijn goestingen maar ook niet van mijn angsten, mijn taboes. God vrij spel geven, om zelf te kunnen gaan van vrijheid naar vrijheid”. Amen

Slotbezinning: gedicht van R.M. Rilke: “Wat mij raakt” (“Was mich bewegt”)

Men moet de dingen
de eigen stille ongestoorde ontwikkeling laten
die diep van binnen komt;
die door niets
gedwongen of versneld kan worden.

Alles in het leven is groeien en vormt zich,
rijpt zoals de boom, die zijn sapstroom niet stuwt
en rustig in de lentestormen staat,
zonder de angst dat er straks geen zomer kan komen.
Die zomer komt toch!
Maar slechts voor de geduldigen
die leven alsof de eeuwigheid voor hen ligt,
zorgeloos stil en wijds. Men moet geduld hebben
voor onopgeloste zaken in ons hart
en proberen de vragen zelf te koesteren als gesloten kamers
en als boeken, die in een zeer vreemde taal geschreven zijn.
Het komt erop aan alles te leven.
Als je de vragen leeft
leef je misschien langzaam maar zeker
zonder het te merken
op een goede dag het antwoord in.