1 februari 2015: 4 zondag
Hij trad op met groot gezag (Mc. 1,21-28)
Marcel Braekers
Openingszang
Begroeting
Enkele
jaren geleden vroeg ik mijn medebroeder Johan Leman te komen spreken
voor de medewerkers van het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg.
Aanleiding was dat we de laatste tijd veel migranten in begeleiding
kregen en we meer informatie over hun leefwereld wilden krijgen.
Wat is voor hen psychisch ziek zijn? Wie of wat is op dat ogenblik
belangrijk als steunpunt?
Wat me onder andere is bijgebleven, is de bedenking van Leman in
verband met de Marokkaanse gemeenschap. Velen van hen geloven ook
vandaag nog sterk in de macht van demonen: het kwaad als werkzaam
buiten mij en met een eigen identiteit. Zit zon demon in huis
of, erger nog, in jezelf, dan heb je een ernstig probleem. In de
begeleiding is het belangrijk om met dit gegeven rekening te houden
en mensen te accepteren als meer dan zakelijke, rationele wezens.
Hoe kan je zo iemand helpen als hij niet in mijn referentiewereld
van hulpverlener past?
Later maakte ik bij mezelf de bedenking dat wij nauwelijks beseffen
welke evolutie we in het Westen hebben doorgemaakt waardoor we vandaag
leven, denken en voelen zoals we dat nu eenmaal doen. We geloven
niet meer in demonen of boze geesten, ook niet in engelen of goede
geesten. Heel deze bezielde kosmische wereld verdween waardoor het
zwaartepunt in de mens zelf kwam te liggen. Hij is voortaan zelf
verantwoordelijk voor zijn daden, hij moet leren ontdekken wat gevoelens
hem aanreiken, enz. Is hij ziek gaat hij best naar een arts. Voelt
hij zich ongelukkig of mentaal verward dan raadpleegt hij een psychiater.
Zijn we daarmee beter geworden, hebben we een hogere vorm van mens-zijn
bereikt? Ach, ik laat het oordeel aan u over.
Het gevolg is wel dat we dikwijls een hele weg moeten afleggen om
de wereld van de Bijbelse mens te begrijpen. Zich inleven in zijn
wereld is vermoeiend, maar vooral verrijkend, want het maakt je
los van evidenties en vooroordelen die wij nu zomaar slikken. We
lezen gedurende dit kerkelijke jaar tijdens de gewone zondagen het
evangelie van Markus. In dat evangelie speelt echter de worsteling
met de demonen een belangrijke rol. En de zending van Jezus wordt
door Markus onder andere getypeerd als een strijd met demonen. Precies
in het feit dat hij hun macht kan breken is voor Markus een bewijs
dat hier de Messias aan het werk is.
Wil je dus de betekenis van de verhalen begrijpen moet je onvermijdelijk
die sprong naar een andere tijd durven maken om dan uiteindelijk
hopelijk op een rijkere manier terug te keren naar je eigenste leefwereld.
Laten we deze viering daarom inzetten met een gebed voor allen die
roepen om gerechtigheid, voor allen die hopen op een betere wereld,
want in ons zingen doorbreken we reeds de enge kaders waarin onze
geest besloten zit.
Lied 195: Met vrede gegroet
en gezegend met licht
Gebed
Hebt Gij niet al uw liefde naar
ons toegewend?
Wilt Gij niet ons uittillen boven ons onvermogen,
Wegroepen uit onze onverschilligheid,
En onze ogen schonen?
Zo hebben wij van U vernomen
Zo wordt van U gezegd.
Wees dan ook voor ons, dit geslacht,
Liefde waaraan wij ons toevertrouwen,
Licht dat ons leidt,
Geest die ons aanvuurt.
Maak ons bestand tegen het donker
En kom ons geloof te hulp. (S. de Vries)
Lofzang 722:
Psalm 150
Inleiding op de lezing
Markus was de eerste die de idee opvatte om het levensverhaal van
Jezus op schrift te zetten. Dat was nodig, want na 40 à 50
jaar gingen details verloren en werden allerlei nieuwe verhalen
uitgevonden. Er was een groeiende behoefte aan een tekst en wel
zo dat men via de tekst tot een ontmoeting met de Verrezen Heer
te komen. Markus wilde daarom geen zakelijk verslag schrijven, maar
zijn geloof en enthousiasme aan anderen doorgeven.
Zijn evangelie opent met het krachtige opschrift: Het begin
van het evangelie van Jezus Christus, Zoon van God. Dat was
het wat hij vooral wilde aantonen en zo volgen de teksten na elkaar
die dit bewijzen. Eerst wordt Jezus gedoopt door Johannes en, zo
zegt de evangelist, daalde de Geest als een duif op hem neer. Die
Geest zal Jezus ook over jullie uitstorten, voegt Johannes eraan
toe. Dezelfde Geest dreef Jezus naar de woestijn waaruit hij als
een nieuwe Adam gelouterd terugkeerde. Anders gezegd: Jezus bezit
de heilige Geest en kan daarom aan kwade geesten paal en perk stellen.
We horen nu hoe zijn eerste optreden is in Kafarnaüm, de op
een na belangrijkste stad van het land.
Markus 1,21-28
Lied 573: Hij die de blinden weer liet zien
Homilie
Deze Jezus, zo zegt Markus, was iemand die het volk met gezag toesprak.
Niet zoals de Schriftgeleerden, voegt hij er wat schamper aan toe.
De Schriftgeleerden waren geen priesters noch profeten en konden
tot allerlei strekkingen behoren. Oorspronkelijk was dit de bevolkingsgroep
die kon lezen en schrijven en daarom allerlei klussen moest klaren.
Maar geleidelijk was hun eerste taak het bestuderen van de Thora
geworden. Ze moesten alle mogelijke interpretaties van de Wet aftasten
met de bedoeling die Wet zo te interpreteren dat hij in die tijd
weer actueel werd en kracht zou geven. Misschien hadden ze daardoor
teveel gevoel gekregen voor nuance. Of waren ze de concrete vragen
van mensen vergeten en verborgen ze zich achter de tekst en de traditie.
Alleszins was het optreden van Jezus heel anders. Hij sprak met
gezag, en voor Markus kon dat maar alleen dankzij de Geest die zich
van Hem had meester gemaakt.
En om dat gezag nog sterker in de verf te zetten voegt hij er de
confrontatie met een bezetene aan toe. De man was in de greep van
een onreine geest, zo staat er. Hij hoorde dus niet thuis in de
gemeenschap. Daarbij laat die geest hem zomaar roepen in de synagoge.
En last but least, hij schijnt iets te weten dat de anderen niet
weten. Gij zijt de heilige van God. Op dat ogenblik
doet Jezus hem zwijgen en bevrijdt Hij de man van deze boosaardige
demon.
Dit gebeuren is des te merkwaardig, omdat heel het Markus-evangelie
is opgebouwd rond het misverstand. Niemand van zijn volksgenoten
begrijpt Jezus. Niemand vallen de schellen van de ogen zodat ze
zien hoe de Geest van God helemaal meester is van Hem. Pas helemaal
aan het einde zal onder het kruis een heidense soldaat deemoedig
zeggen: dat was waarlijk de Zoon van God. Maar Markus
wil met deze openingsverhalen nu reeds de grootheid van Jezus in
de verf zetten. Hij sprak met gezag en zijn gezag was zo groot dat
Hij ook demonen het zwijgen kon opleggen.
Zoals in dit verhaal ging het elke keer over mensen die zichzelf
niet meer konden zijn, omdat een vervreemdende macht hen in zijn
greep houdt. Jezus brengt niet alleen het Grote Nieuws van Gods
betrokkenheid op onze wereld, Hij maakt ook die mensen vrij die
zichzelf niet meer konden zijn en dus niet konden luisteren naar
de Blijde Boodschap.
Ach, wat moeten wij daar nu mee aan, wij Westerse mensen, sterke
persoonlijkheden, bevrijd van alle bijgeloof. Of zitten in ons hoofd
toch ook kwade demonen, zei het niet zo spectaculair als in de Bijbel?
Toen ik in één jaar tijd zeven van de elf medebroeders
van een klooster moest begraven en een achtste naar een verzorgingstehuis
begeleidde, had ik bij elk bezoek aan het gebouw het gevoel dat
de dood er zich ergens verstopt hield.
Gelukkig is hier in de synagoge nog niemand beginnen roepen, maar
soms zie ik mensen als bezeten naar hun ongeluk toelopen alsof een
vreemde macht hen dwingt. Hoe moet ik dit begrijpen? Hoe aan de
macht van het kwaad een gezicht geven? Wees gerust ik ga niet de
job van duiveluitdrijver opnemen, maar de vraag blijft voor mij:
welke plaats heeft het irrationele in het leven van de Westerse
mens gekregen? Ik ben dikwijls verrast als ik zie hoe hoogopgeleide
mensen soms heel regressief met hun gevoelens omgaan. Zijn we dan
toch niet die zelfbewuste wezens die we voorgeven te zijn?
Voor Markus was het eenvoudig: het zijn demonen die alle energie
opslorpen en beletten om te horen en open te staan voor de schoonheid
en de blijdschap van het grote nieuws dat Jezus brengt. In de loop
van dit jaar zullen we met die kwelgeesten nog meer te maken krijgen.
Groot dankgebed refrein 134:
Laudate omnes gentes
Na de communie 586: Geproefd, geleefd, herkend
|