Feest van de heilige familie (2018)

Marcel Braekers

Begroeting

Tussen de twee geboorteverhalen, dat volgens Lucas met de herders en dat volgens Mattheüs met de drie magiërs, heeft de Kerk het feest van de heilige familie gezet. Waarschijnlijk veronderstelden de liturgisten dat het in die stal een vredige gezellige sfeer was. Misschien hing er een wat vreemde aroma en konden Maria noch Jozef elke keer hun handen met zeep ontsmetten alvorens het kindje vast te houden. En wie weet werkte de verwarming niet goed, maar er waren toch die os en ezel, verlichting werd door de engelen geboden en melk en kaas werden door herders geleverd. Het klinkt allemaal wat vreemd, maar het feest van de heilige familie is ook vreemd. Want vanuit kerkelijk beleid wil men aandacht vragen voor het gezin als de hoeksteen van een christelijke opvoeding en basis voor een volwassen en gelukkige samenleving.

Maar hiermee beginnen al de problemen: net zoals in Bethlehem is ook het samenwonen vandaag niet eenvoudig. Je kan er moeilijk omheen dat er ook homohuwelijken zijn, eenoudergezinnen, nieuw samengestelde gezinnen, enz. die allemaal hun recht van bestaan hebben en die meer dan ooit behoefte hebben aan onze steun en nabijheid. In plaats van te moraliseren en vanuit de hoogte naar deze evolutie te kijken zou onze kerk veel meer vanuit haar kwetsbaarheid en vanuit haar “zwakke denken” zich de vraag moeten stellen hoe we nabij kunnen zijn, hoe een hand in de rug. Is dat niet de boodschap die het kindje in de kribbe is komen brengen?

Gebed

Heer onze God,

In het huis van Maria en Jozef

Heeft uw zoon warmte en geborgenheid ondervonden

En kreeg hij via zijn ouders een beeld van uw Oneindigheid.

In dat huis hebt Gij uw bevrijdend woord gesproken

Verweven in de zorg en aandacht voor elkaar.

Laat uw zegen rusten op elke woning

Op elke plaats waar mensen in zorgvolle aandacht samen zijn.

Dat zij U kunnen herkennen als ze samen het brood breken en het leven delen.

Lied 263: Gij verschijnt niet op de wolken

Inleiding op de lezing

Little Buddha, wie de film heeft gezien staat stomverbaasd wanneer de ouders verdrietig maar gelaten hun kleine jongen zomaar afstaan aan een groep monniken, omdat ze via allerlei tekens hem herkennen als de nieuwe incarnatie van de Boeddha. Anderzijds is het nog niet zolang geleden dat ook hier in het Westen ouders trots waren dat ze één van hun kinderen aan een kloosterorde konden afstaan. Hetzelfde gebeurt in de lezing uit het boek Samuel. Hannah was ooit samen met haar man en zijn tweede vrouw naar de tempel getrokken en had God gesmeekt om zwanger te kunnen worden. Ze werd verhoord en nu het kind de borst is ontwend, staat ze hem vol trots af voor de tempelcultus. Het confronteert ons weer eens met de ervaring hoe de Bijbel ontstond in een heel andere tijd met heel verschillend aanvoelen van gezin, gemeenschap en volk.  

1 Samuel 1, 20 – 28

Lied 263: Gij verschijnt niet op de wolken

Lucas 2, 41 – 52

Homilie

Als betrokkene maar ook afstandelijke waarnemer kijk ik met verbazing en respect naar het leven van gezinnen. En eerlijk gezegd begrijp ik soms niet hoe men in de drukte van elke dag, de stress van het werk, de druk van opgroeiende kinderen het schip varende kan houden. Gezinnen en relaties worden overvraagd, dat is een overtuiging die ik al veel jaren heb. Meestal hebben beide ouders een job soms met wisselende uren, dikwijls met stresserende tijdsdruk Er zijn de kinderen met hun ingewikkeld levenspatroon van studeren, hobby’s, vriendengroep. De eisen omtrent wonen, hygiëne en uiterlijk worden alsmaar hoger en kostelijker. Zelden blijft men levenslang dezelfde job uitoefenen en moet men verhuizen met alle ontworteling van dien. De samenleving wordt killer en meer competitief waardoor de druk op het gezin toeneemt. Alle levensvreugde moet in deze kleine levenscel gerealiseerd worden zodat men de belofte om in goede en kwade dagen samen te blijven niet kan volhouden. Er is een onuitgesproken sfeer gegroeid dat men hier en nu gelukkig moet zijn. Indien niet gaat men uit elkaar al of niet goede vrienden blijvend.

Niet toevallig krijgt de hechtingstheorie van Bolwby opnieuw veel aandacht in de hulpverlening. Hechting is naast identiteit het belangrijkste trefwoord geworden, want het is ook de moeilijkste opdracht. Bolwby was een kinderpsycholoog die veel met gezinnen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog werkte. Hij beschrijft hoe in gezinnen altijd een eigen type van hechting leeft: de angstige, de koele, de chaotische en ook de gezonde hechting: het is een hechting waarbij de ander belangrijk is en men verdrietig is als die tijdelijk afwezig is, maar er is ook gezond verwerkingsvermogen om die tijdelijke afwezigheid te overbruggen zodat hechting geen beslagleggen wordt. In gesprekken met jongeren werd ik altijd weer geconfronteerd met hun onoplosbare paradox: men is bang om zich te hechten en heeft tegelijk enorme behoefte aan hechting. Het is alles of niets met alle drama’s van dien. De roddelbladen overleven van het aanhoudend signaleren van dit probleem.

Misschien is het een troost te vernemen dat ook Jozef en Maria pas na een dag stappen hun zoon begonnen te missen. Of dat ze een kind hadden dat liever in Jeruzalem bleef rondhangen dan terug te keren naar huis. Iets dat hij later als volwassene opnieuw zou doen en daarbij zich zo vreemd gedroeg dat zijn familie besloot hem onder dwang naar huis te brengen, omdat ze vonden dat hij zijn verstand had verloren. De heilige familie.

En toch is dat gezin onvervangbaar als eerste levenscel, zowel voor de volwassenen als voor de kinderen. Ik moet dan terugdenken aan de ideologische inmenging van het communisme waarbij men kinderen zag als behorend aan de staat of de maatschappij en dus werden kinderen vanaf het begin opgevoed in grote zorgcentra. Hetzelfde gebeurde in de Joodse kibboetsen zij het met een andere ideologie. Onderzoeken zoals die van Bronfenbrenner toonden aan tot welk een psychologische beschadiging dit leidde. De heilige familie is onvervangbaar zowel psychologisch als spiritueel en dus is één zondag in het jaar rond het gezin geen overbodige luxe.

Als bezorgde volwassenen en als gelovigen moet men durven verder denken. Allereerst zou ik het moedig vinden mocht onze moeder de heilige kerk minder moraliserend zijn en meer bezorgd om de situatie zoals ze feitelijk is. Dus aanvaardend dat er vele vormen van samenleven zijn daarbij zich afvragend hoe men ondersteuning kan geven aan de kwetsbare mens, aan zijn kwetsbare en gekwetste relaties.

Maar er is ook een tweede opgave: in het evangelie staan straffe teksten over het rijk der hemelen en het haten van zijn vader en moeder omwille van dat rijk. Het zijn uitspraken die men in de context van zijn tijd moet begrijpen. Ik houd er één idee van over: hoe belangrijk het is dat men als gelovige behoort tot een grotere liefdeskring waarin het gezin is opgenomen.  Indien niet staat de mislukking voor de deur te wachten. Is het daarom niet belangrijk om naast de ondersteuning van gezinnen alle energie te investeren in het opbouwen van grotere, spirituele verbanden waarin mensen met allerlei verschillende achtergronden zich kunnen thuis voelen en zorg om elkaar dragen. Ook hier geldt de slogan dat verscheidenheid geen bedreiging maar een rijkdom is.

Voorbeden + refrein van lied 220 Verdrijf de nacht

Laten wij verenigd en verinnigd in liefde voor elkaar rond deze kerststal bidden tot de God van het leven.

-     Dat we tot het besef komen dat uw trouw, Heer God, ons meer nabij is dan wij durven dromen, zodat we vertrouwen durven geven aan elkaar. Dat wij onze wereld kunnen zien in het Licht dat Gij op aarde hebt gebracht.

-    Wij bidden God voor ouders en kinderen, voor de vele vormen waarin mensen liefde geven en verwachten. Bewaar hen in hun kwetsbaarheid, behoed hun liefde en sterk hen in hun trouw.

-    Wij bidden voor allen die zich hebben toegewijd aan de dienst van hun naasten, voor hulpverleners, vrijwilligers in opvangcentra, voor straathoekwerkers. Zie hun inzet en goede wil en bescherm hen tegen ontmoediging.

-     Trouw vraagt om vertrouwen en wil toekomst wekken. Geef kracht aan mensen opdat ze stand houden in de hitte van de dag of tijdens een lange winter. Dat ze mogen groeien in gelovend nabij zijn en in de aanhoudende liefde waarmee Gij naar ons kijkt.

Groot dankgebed 161

Na de communie 270: Vanwaar zijt Gij gekomen