------
Welkom
------
Liturgie
------
Vorming
------
Historiek
------
Archief
------
Kalender
Share-project
------





19 januari 2020: 2e zondag

       Het Lam Gods straalt als nooit tevoren  (Jo. 1, 29-34 )

Frank Cuypers


(Gongsignaal als inleiding)



Kruisteken + verwelkoming:



Goedemorgen beste mensen.
Wij weten ons samen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Genade en vrede voor ieder van jullie. Wij beginnen deze viering met het lied 103 “Gezegend deze dag”. 
Wij staan daarvoor recht. 


Openingslied: 103 Gezegend deze dag  


Inleiding:



Het is wellicht een overbodige vraag, maar jullie weten wellicht ook niet waar het paneel van de Rechtvaardige rechters verborgen zou kunnen zijn?  Ik stel de vraag omdat ik er zelf misschien ooit dichtbij ben geweest.



Jullie moeten weten: mijn vader had een zeer brede interesse en was een echte verzamelaar. Alles wat hem interesseerde, vooral boeken, tijdschriften, maar ook uiteenlopende voorwerpen bracht hij naar huis en hield hij bij. De meeste zaken werden mooi gerangschikt en geïdentificeerd; of meestal toch. Het grote huis waar ik opgegroeid ben stak dan ook vol van beneden tot boven. En de rest stak in het tuinhuis en in de garage. 

Bij het leegmaken van het huis enkele jaren geleden zijn we dan ook een zeer uitgebreide collectie tegengekomen. Onder andere een bruine map, een bruine verpakking, waarop handgeschreven stond : de rechtvaardige rechters. Maar, u raadt het al: de map was leeg. We waren te laat...  Iemand was ons voor geweest. Of het was een vals spoor, één van de zovele …  Als iemand meer weet mag hij of zij dat na de viering discreet melden. 



Maar we gaan vandaag niet verder op zoek gaan naar de rechtvaardige rechters, het ontbrekende paneel in het schilderij “het Lam Gods” van de gebroeders Van Eyck. Ik wil samen met jullie wel op zoek gaan naar het Lam Gods zelf.  Niet naar het schilderij, maar vertrekkend vanuit de evangelietekst van vandaag, op zoek gaan naar wat de evangelist Johannes bedoelde wanneer hij Jezus het Lam Gods noemt, en wat dit vandaag voor ons kan betekenen.  Ook al is het misschien uit het woordgebruik van onze liturgie hier in Filosofenfontein verdwenen. 



De bedoeling van de opdrachtgevers van het schilderij “De aanbidding van het Lam Gods” rond 1430 was om mensen hoop te geven en aan te zetten tot gebed. Laat ons deze viering dan ook inzetten door ons in gebed tot Hem te keren door wie wij ons allen bij uitstek geroepen weten en die elke dag met ons op weg gaat. 



Wij bidden en zingen lied 115 – Bidden wij over dit huis  

     
Kyrie 115 – Bidden wij over dit huis


Openingsgebed 



Kom, Jezus, Zoon van God,
doop ons met de heilige Geest:
we hebben het zo nodig.
Blijf ons dopen met uw Geest
van geweldloosheid en kracht.
Maak ons als een lam:
gehoorzaamheid aan Gods wil.
Maak ons als een duif:
soepel en gedreven
door de wind van uw Geest.
Gij, het Lam van God,
die de zonden vergeeft
en elke mens, wie dan ook,
altijd weer toekomst geeft. Amen 



Inleiding tot het evangelie 



Vorige zondag sloten we de kersttijd af met het feest van de doop van Jezus. We lazen uit het verhaal uit het evangelie van Matteüs.  Het begin van Jezus’ optreden is steevast de doop door Johannes.  De volwassen Jezus wordt geïntroduceerd. “Dit is mijn Zoon, mijn veelgeliefde, in wie Ik welbehagen heb” klinkt het bij Matteüs. Maar blijkbaar is het begin van het openbaar leven van Jezus zo een belangrijk moment dat we vandaag een herhaling krijgen. Vandaag lezen we uit het evangelie volgens Johannes. De evangelist Johannes wil op een andere manier over Jezus schrijven. Johannes schrijft veel later; de belangrijkste verhalen over het leven van Jezus zijn gekend, van bij de andere evangelisten.  Hij kan dus op een andere manier terugkijken.



Johannes benoemt Jezus met het beeld van ‘het lam’. Het lam was een gekend symbool binnen de gemeente van Johannes. Veel gelovigen waren bekeerde Joden, die vele jaren het Joodse Pasen hadden gevierd. Het Lam dat ze aten in de Paasnacht, was een traditie die ze overgenomen hadden van hun voorvaderen, een traditie verwijzend naar de vlucht uit Egypte. Het lam was symbool geworden voor vrijheid en voor een nieuw leven, het moest hen kracht geven om op tocht te gaan. Toen die bekeerde Joden samen kwamen om hun nieuwe maaltijd te houden en zo als gemeenschap Jezus te herdenken, kozen ze dit symbool en deze taal om hun geloof te verwoorden. Jezus was voor hen het nieuwe begin, de echte bevrijding. Het oude paasmaal werd daarom vervangen door het breken van het brood en het delen van de wijn, zoals ook Jezus had gedaan. Maar nu ging men Hem zien als het echte lam, als bron van kracht om verder te gaan. 



We luisteren samen naar de tekst van Johannes. 


Evangelie



De volgende dag zag hij Jezus naar zich toe komen en hij zei: ‘Daar is het Lam van God, dat de zonde van de wereld wegneemt. Hij is het over wie ik zei: “Na mij komt Iemand die meer is dan ik, want Hij was er vóór mij.” Ook ik wist niet wie Hij was, maar ik kwam met water dopen opdat Hij aan Israël geopenbaard zou worden.’ En Johannes getuigde: ‘Ik heb de Geest als een duif uit de hemel zien neerdalen en Hij bleef op Hem rusten. Nog wist ik niet wie Hij was, maar Hij die mij gezonden heeft om met water te dopen, zei tegen mij: “Wanneer je ziet dat de Geest op Iemand neerdaalt en blijft rusten, dan is dat Degene die doopt met de heilige Geest.” En dat heb ik gezien enik getuig dat Hij de Zoon van God is.’



Tussenzang: 803 – Psalm 103 – Hoe is uw naam


Homilie



“Het Lam Gods straalt als nooit tevoren”. Het was de titel boven een artikel in de krant De Standaard enige tijd geleden. Het artikel beschreef de restauratie van het schilderij “De aanbidding van het Lam Gods” van de gebroeders Van Eyck.

Ik vond in de beschrijving van de restauratie een mooi beeld over hoe ik zou kunnen omgaan met de evangelietekst van vandaag, en over hoe we een beter inzicht kunnen krijgen in de boodschap die de evangelist wil overbrengen. U moet weten: al snel na de voltooiing van het schilderij werden strategische retouches aangebracht. Later werden grote delen overschilderd. Bij verdere restauraties werden nieuwe wijzigingen aangebracht. Veel van de originele subtiliteiten geraakten zo verborgen onder dikke vernislagen.



Ik vroeg mij af: kunnen we de evangelietekst van vandaag, die ons misschien zeer vreemd overkomt, en niet meer van deze tijd (“Het Lam dat de zonden van de wereld wegneemt”) zien als een tekst bedekt onder lagen vernis, die we één voor één kunnen doorgronden en verwijderen om tot de originele boodschap van Johannes door te dringen? Kunnen we laag per laag, beeld per beeld, tot de essentie doordringen? 



De evangelisten introduceren de volwassen Jezus voor het eerst met het verhaal van het doopsel door Johannes. Hun grote uitdaging was: hoe deze unieke mens beschrijven? U begrijpt het belang van dit moment, en waarom dit in de liturgie een herhaling waard is. Hun enige mogelijkheid was het gebruiken van beelden. Beelden om het onnoembare te benoemen. Maar ook beelden die mensen herkennen vanuit het dagelijkse leven en vanuit de traditie. De evangelieteksten gebruiken op vele plaatsen beelden om de mens Jezus te omschrijven: Jezus als herder, als deur van de schaapstal, als wijnstok ... En in de “ik ben” woorden spreekt Jezus ook over zichzelf in beelden: Ik ben het brood des levens, Ik ben het licht van de wereld….. 



Johannes benoemt Jezus met het beeld van ‘het lam’. Wat zou het betekenen als we Christus aanspreken als het lam Gods dat de zonden van de wereld wegneemt? Doorheen de tijd is er over het symbool van het lam een laag vernis komen te liggen.  Maar de eerste lezers van het evangelie waren vertrouwd met de hele wereld van beelden en verhalen achter het symbool van het lam. Zij waren bijvoorbeeld vertrouwd met het oude testament en de beelden van het paasoffer en het lam als offerdier. Abraham offert een lam in plaats van zijn zoon Isaac. Er was het verhaal van de uittocht, waarbij de joden bloed van het lam aan hun deurposten strijken. Er was het jaarlijkse ritueel van de zondebok, die men aan het einde van de vasten de woestijn in joeg om zich zo symbolisch te ontdoen van alle schuld. En er waren bekende passages uit Jesaja.

Maar heel belangrijk: deze beelden wil Johannes niet vasthouden, niet bevestigen.  De relatie met God moet niet met offers in stand gehouden worden. Het is een laag vernis die we nu kunnen wegdenken. 



Johannes wil wel verder doorgaan op een andere traditie. In de antieke wereld werd ook een associatie gemaakt tussen lammeren, schapen, herders en gelukzaligheid. In de literatuur bestond hierrond een heel genre. Het liet de lezers toe weg te dromen, weg te vluchten uit de alledaagse realiteit naar een ideale wereld. En ook in de beeldende kunsten kwam het fenomeen voor. Op fresco's in graven en catacomben, reeds lang voor de christelijke tijd, werden vaker schapen en herders uitgebeeld: ze symboliseerden zegen en geluk. En het beeld van de herder met een lam op zijn schouders, de goede herder uit het evangelie, is in oorsprong een heidense afbeelding. Het is deze traditie die Johannes wil oproepen en waarop hij verder wil doorgaan.


Er zijn nog een paar andere elementen die ons kunnen helpen om de tekst beter te verstaan.

In onze vertalingen lezen we “het Lam dat de zonde van de wereld wegneemt”. Maar als je vertrekt vanuit de oorspronkelijke teksten kan je de woorden anders interpreteren. Het woord dat gebruikt is voor lam (αμνος) zou vanuit die context ook evengoed dienaar kunnen betekenen. En het woord dat gebruikt is voor zonde (αμαρτια) heeft daar niet de zwaarbeladen inhoud van zonde. Het wijst naar vergissing, dwaling, misstap. De wereld, de kosmos is niet volmaakt, maar in wording. En voor wegnemen staat er eigenlijk opheffen, verlichten …

Zouden we het dan eerder zo mogen verstaan dat Jezus – het Lam dat de zonde van de wereld wegneemt – 
zich al het lijden en onrecht aantrok dat mensen elkaar aandeden – zoals hij dat met de Samaritaanse vrouw deed – en door zijn liefdevolle uitstraling de meest hardleerse mensen tot bekering kon bewegen ? Wegnemen is niet overnemen, zoals een zondebok. Het is het kwaad mee helpen dragen, maar ook overwinnen. 


Als hij Jezus ziet verschijnen, zegt Johannes dus: zie daar Gods zaligheid, Gods zegen die de misstappen, de dwalingen, het negatieve in deze wereld komt opheffen en verlichten.  Hij is de dienaar die de mens draagt en terug bij zichzelf en de essentie brengt. 



Weer een laag vernis die we kunnen wegdenken en een stap dichter bij het origineel. 



Naast de verwijzing naar het Lam laat de evangelist aan Johannes nog een tweede belangrijke uitspraak doen: ‘Ik zag de Geest als een duif op Hem neerdalen, en die bleef op Hem rusten’. U herinnert zich misschien nog het verhaal van de zondvloed, toen Noach met zijn ark over het water dobberde en een duif losliet, die met een olijftak in de bek terugkeerde. De duif, symbool van vrede en geweldloosheid. De Geest daalde op Jezus en bleef op Hem rusten. Dus niet zoals bij profeten of zieners op wie de Geest even neerdaalt en weer verdwijnt. Daarbij daalde de Geest op Jezus neer als een duif. En de Rabbijn Ben Zoma zei daarover: zoals een duif op haar jongen daalt en ze enkel aanraakt zonder op hen te gaan zitten. Met dit beeld wou de evangelist de ontmoeting tussen God en mens beschrijven, of het inwonen van God in de persoon van Jezus. God raakte Hem aan zonder daarbij alle trekken van zijn aardse persoon te verstoren.



Die beelden namen ook de eerste christenen over. Zo zagen zij de persoon van Jezus en zo verwoorden ze de kracht die ze bij Hem ondervonden. Gods kracht was op Hem neergedaald en was op Hem blijven rusten met respect voor zijn aardse persoon. En diezelfde kracht was zijn toevlucht geweest toen Hij zijn weg tot het einde wilde gaan. Zoals Hij had geleefd was het leven de moeite waard en ontdekte men de echte bevrijding: dieper en anders dan toen men wegtrok uit Egypte.

Jezus belichaamt heel belangrijke kenmerken van God. Door de zonde van de wereld weg te nemen incarneert Hij Gods vergevingsgezindheid, mildheid en wil tot verzoening. God richt zich tot elke zondaar en biedt vergiffenis aan. Zo geeft Hij toekomst aan wie verworpen en uitgerangeerd is.

Zowel het lam als de duif symboliseren de geweldloosheid en de zachtheid van God. Johannes ziet dat de Geest op Jezus neerdaalt en op Hem blijft rusten. De Geest zal Jezus begeleiden en sterken.

Laat ons met deze beelden voor ogen straks met heel ons hart aanwezig zijn als Marcel bij de inleiding van de communie bidt : 



Laat uw aangezicht over ons lichten Heer, en keer u tot ons om te mogen zijn wie wij in Uw ogen zijn. Breng in ons tot leven wat nog in het verborgene is en groeit in pijn. Zie niet onze zonden, maar doe ons opengaan in liefde en wijsheid, in vergevingsgezindheid en geduld. 



Het Lam Gods schittert als nooit tevoren. Niet alleen in de Sint-Baafskathedraal.  Maar misschien ook hier voor ons vandaag.  Amen. 



Offerande

muziek : Lamm Gottes unschuldig (BWV 656) – CD39 – Track 6 


Groot Dankgebed – 152 – Mijn God zijt Gij 


Communie – muziek 

CD Confessiamo la gloria di Dio – Canti della liturgie di Bose – Track 12 – Cantico delle creature


Communielied: 529 strofes 1-3-12-13 Hoort hoe God met mensen omgaat 


Gebed


God,
Gij zijt niet in uw hemel gebleven,
ongenaakbaar en onkenbaar.
Gij hebt uw hemel opengebroken
om ons leven te delen,
om ons te bevrijden.
In Jezus zijt Gij mens geworden
en hebt Gij ons leven gedeeld.
Door uw heilige Geest,
zacht en toch heel krachtig,
geeft Gij ons rust en vrede
en zet Gij ons aan tot getuigenis.
Laat ons zien op welke manieren
wij heel concreet mogen getuigen
van U, uw Zoon en de Geest. Amen.



Aankondigingen en zegen



------