20 december 2020: 4e zondag van de Advent

Van annuntiatie naar acceptatie (Lc. 1,26-38)

Jef Schoenaerts

“Gij met uw onverwacht woord, waarom bezoekt Gij mij?...”
Van annuntiatie naar acceptatie


Laten we deze samenkomst openen door het stil te  maken in en rondom ons…. en zo onze god welkom te heten in ons midden….. 

         Openen met klankschaal
         In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen.

We steken de vierde adventskaars aan…

“Wij zijn “mensen voor het licht geboren”.  Zo zingen we vandaag al voor de vierde keer deze advent.   We moeten maar stilaan gaan geloven dat het waar is….  Laten we bij het licht dat we hebben ontstoken, nogmaals luisteren naar en meezingen met dit lied. 


Lied: Wakend uitzien…

Als wij mensen zijn voor het licht geboren,
laten wij dan door de nacht gaan.
Wakend uitzien naar een glimp van  dageraad.
     Als wij mensen zijn die om vrede vragen,
     laten wij zelf woorden spreken
     van genade, toegenegen naar elkaar.
Als wij mensen zijn die Gods heil verwachten,
laten wij dan muren slopen.
En ontbinden wat uit onrecht is ontstaan.
     Als wij mensen zijn die zijn Naam bezingen,
     laten wij om kleinen geven.
     En de vreemde onderbrengen in ons hart.

(Kris Gelaude – Arnout Malfliet)


Openingsgebed

Gij met uw onverwacht woord
Waarom bezoekt Gij mij?
Waarom roept Gij ons aan
deze mensen die hier zijn?
Hebt Gij dan mensen nodig
om in uzelf god te zijn?
Omdat Gij eeuwig zijt,
wie telt uw jaren van licht?
Omdat Gij Liefde zijt en niet alleen wilt blijven,
daarom roept Gij ons aan
dat wij om u geven.
Amen.  Het zij zo!

(H. Oosterhuis)

Inleiding op de lezing

Het verhaal van de annuntiatie  is een topper in de christelijke iconografie.   Vaak wordt dat gebeuren vooral braaf en statisch afgebeeld.   Maria is dan de brave, gedweeë vrouw waarbij vooral haar fiat, haar “ja”-woord centraal staat.   Vroom, dat wel maar zonder veel uitdaging: het pakt je niet bij je nekvel, het maakt ons geen betrokken partij.

Maar het kan ook anders…

Laten we beginnen met de titel die men in de traditie voor dit verhaal gebruikt nl. “annuntiatie” te wijzigen in “acceptatie”. Zo verschuift de focus van de engel die aankondigt eerder naar Maria die meer actief op de voorgrond treedt. 

En bij nader toezien is het antwoord van Maria niet zonder meer een “ja”. Eigenlijk antwoordt Maria op die vreemde boodschap met de woorden waarmee het openingsgebed van vandaag begon:  “Gij met uw onverwacht woord, waarom bezoekt Gij mij?”     En meteen worden wij betrokken partij als het gebed verder gaat: “Waarom roept Gij ons aan, deze mensen die hier zijn?...”

Die waarom-vraag geeft meteen zicht op een ándere Maria: iemand die zich verweert, die twijfelt, die weerwerk biedt.   En die Maria zit ons al dichter op de huid.

Laten we bij het beluisteren van dit verhaal focussen op de andere, op de actieve Maria…

Lezing van het verhaal uit Lucas 1,26-38

Toelichting bij de lezing

Maria is een joodse vrouw die zich voorbereidt op haar huwelijk.  Op haar manier heeft ze wellicht haar dromen rond “verliefd, verloofd, getrouwd” en verder “huisje-tuintje-kindje”.  Maar die droom wordt verstoord omdat zich in Maria nieuw leven aandient. En dat nieuw leven is allereerst een groeiend bewustzijn dat het goddelijke zich aandient, dat god in haar wil geboren worden.   We kijken hoe in het evangelieverhaal Jahweh en Maria die verbinding aangaan.  Het zegt ook veel over ons eigen omgaan met god.

- Eerste gedachte: Maria is allereerst aanspréékbaar.  Als gelovige joodse vrouw staat ze in een lange traditie van mensen zoals Abraham, Mozes, de profeten die luisterend in het leven staan en die gevoelig zijn voor signalen, voor een stem die hen aanspreekt en roept:  een stem van binnen?  een stem van buiten?  Wie zal het zeggen…   En zoals vaak in de bijbelse traditie brengt die stem  een boodschap die heel dubbele gevoelens opwekt. Enerzijds groeit in Maria een waarheid waarvan ze zelf nauwelijks de bedenker kan zijn: gods zoon ter wereld brengen!  Het is dan ook een boodschap die haar helemaal  uit haar comfortzone haalt, …   Maar tegelijk voelt die tegendraadse gedachte, die vreemde belofte aan als een weldaad: “Je bent begenadigd” zegt de engel en even verder in de tekst: “God heeft je zijn gunst geschonken.”

-Een tweede gedachte: Maria is overwéldigd bij deze boodschap.  “Ze schrok hevig” en “wees niet bang” hoorden we.  Maar in de tekst staat ook: “.. ze vroeg zich af wat die begroeting te betekenen had.”  of anders gezegd: welke boodschap zit er in dat teken aan mij? 

Maria heeft vanuit haar traditie oor voor de stem van Jahweh.  Maar als het besef groeit dat zij betrokken raakt in een heel persoonlijke relatie met god, is ze het noorden kwijt en gaat ze op zoek naar wat aan haar gebeurt.  Ze gaat op zoek naar haar plaats in dat grote mysterie dat haar overweldigt.

-Dat brengt mij bij een derde gedachte:  Maria spartelt tegen.  “Hoe zal dat gebeuren?...”  Wat jij mij vraagt, God is te groot voor mij.  Waar hebben we zoiets nog gehoord?   Bij Mozes die zegt: “Ik kan niet goed spreken, vraag het aan mijn broer”…   Of ook bij veel profeten die eerst op de loop gaan als ze voelen hoe dicht God nadert.   Al leeft in Maria dat Oneindig verlangen naar vervulling van haar persoonlijk lot en van het lot van haar volk, als de vervulling zich aandient, snijdt de weg daarnaartoe de adem af.   Nu god zich steeds duidelijker manifesteert in haar leven, is de huiver heel groot om zich te wagen aan zijn verhaal…

- De vierde en laatste gedachte is het happy end: het “ja” van Maria. “Laat met mij gebeuren wat u hebt gezegd”.   Op een bepaald moment kantelt het in de verhouding tussen god en Maria:  het verlangen wint het van de huiver, de vreugde wint het van de onmacht.

Je kan je echter afvragen of dit “fiat” wel het laatste woord is van Maria.  Misschien is dit een “ja” dat steeds opnieuw wordt ingehaald door vrees, verlangen, twijfel, nieuwe waarheidsvinding waaruit langzaam een voorzichtig sterker “ja” ontstaat, blijvend in hoop en vrees…  een voortschrijdend “ja” zoals bij een huwelijksgelofte of een religieuze gelofte.

Het proces dat zich in Maria voltrekt, is het proces van de wachtende bij uitstek.  Als advent effectief verwachten is, dan houdt het ook bij ons in

+ dat we openstaan voor het onverwachte  en tegelijk vragen stellen,
+ dat we ons begenadigd voelen en tegelijk weerwerk bieden,
+ dat we huiveren bij de menswording van god in ons en gaandeweg meer “ja” zeggen.

Net zoals Maria tweeduizend jaar geleden vroeg “Waarom bezoekt Gij mij?”, zo stellen wij vandaag de vraag “Waarom roept Gij ons aan, deze mensen die hier zijn?”.   En stilaan, ooit, vandaag of morgen durven we misschien antwoorden: “omdat Gij liefde zijt en niet alleen wilt blijven.  Daarom roept Gij ons aan dat wij om u geven.” 

Ruimte voor inbreng door de aanwezigen


Voorbeden: één voorbede rond WZZ en verder vrije voorbeden


Uitnodiging tot het Onze Vader

“Geef ons heden ons dagelijks brood”.  Die vraag om “dagelijks brood” voert ons terug tot wat Jezus zelf met dat brood dagelijks deed: hij brak en deelde het.  Het was hem zo eigen dat het breken van het brood teken is geworden van zijn aanwezigheid onder ons.  Welzijnszorg roept ons op door te breken en te delen op onze beurt god zichtbaar te maken onder ons.
Fons zal ons over die vraag van Welzijnszorg meer toelichting geven.


Inleiding bij psalm 85

Psalm 85 is in de liturgie een adventspsalm bij uitstek.
Het eerste deel is geschreven in de taal van het gebed.  Het woord “keren”/omkeren staat daarin centraal: god naar ons, wij naar hem, mensen naar elkaar. 
Keren, omkeren: een aanzet tot nieuw leven.
Het tweede deel roept in poëtische beelden op waarmee Gods komst gepaard gaat: omhelzing, gerechtigheid en vrede, begenadigd land.  
Het is waarnaar wij verlangen: ”In zo’n land wil je zijn….”


Psalm 85
 
Gij hebt uw land begenadigd
ons leven ten goede gekeerd
onze schande bedekt
onze schuld weggedragen,
getemd het vuur van uw hartstocht.
 
Gij keerde U om naar ons toe
Gij legde uw argwaan af.
Roep ons opnieuw tot leven
geef ons vaart, naar U toe.
Liefde, herstel ons in ere.
 
Buig ons toe naar elkaar
keer onze trage harten
dat wij zonder wantrouwen
ieder mens tegemoet gaan
Open en vredelievend.
 
Laat zo de wereld worden
kussen van ontferming en trouw
zoenen van recht en vrede –
vrede een zaad in de aarde
gerechtigheid zon aan de hemel.
 
Overvloed staat op de akker
regen valt op zijn tijd,
vruchten dragen de bomen
rozen dragen de rotsen:
 
in zo’n land wil je zijn.

(Huub Oosterhuis – 150 psalmen vrij)


Zegen

Laten we over elkaar gods zegen afroepen met woorden van eeuwen:
     Moge de Heer u zegenen en behoeden.
     Moge de Heer de glans van zijn gelaat over u spreiden en u genadig zijn.
     Moge de Heer zijn gelaat naar u keren en u vrede schenken.
 Amen.


Muziek bij het uitkijken naar Kerstmis:
Heinrich Schütz – Historien der Geburt und Auferstehung Jesu Christi - Introductie
„Die Geburt unseres Herren Jesu Christi wie uns die von den heiligen Evangelisten beschrieben wird….“