27 december 2020: Feest van de H. Familie

De zang van Simeon (Lc. 2, 22-40)

Jan Degraeuwe

Welkom op de zondag tussen Kerstmis en Nieuwjaar, het feest van de heilige familie. Maria, Jozef en hun pasgeboren zoon staan centraal, maar er zijn nog bezoekers in de tempel. Laten we de viering feestelijk inzetten met een stukje uit de Messiah van Haendel.

And He shall purify the sons of Levi, that they may offer unto the Lord an offering in righteousness.

Hij zal de zonen van Levi reinigen opdat zij de Heer in gerechtigheid offer brengen. (Maleachi 3:3)

We zijn hier samen in onze virtuele kapel, in onze virtuele tempel “In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen”.

Jezus werd geboren in een stal. Het is goed om in het openingsgebed een plaats te geven aan de armen. Het is vandaag de vierde zondag van de maand en dan brengt de wereldgroep een wereldgebed. We plaatsen die gebeden ook steeds op de website. Michel werkt in de favela’s van Salvador De Bahia in Brazilië. Rika kreeg van hem een mooie tekst van een jongen uit het centrum. Ze zal hem nu voorlezen.

Niettegenstaande alles sta ik op
Uit de favela, uit de vernedering die mijn kleur mij opdringt
sta ik op
Uit een verleden in pijn geworteld
sta ik op
Ik ben een zwarte oceaan, diep in geloof ,
die groeit en aanzwelt als de vloed.
Achter mij laat ik nachten van terreur en wreedheid
ik sta op
in de richting van een nieuwe dag van intense klaarheid
Ik sta op
Met mij breng ik de gave van mijn voorouders
Ik draag de droom en de hoop van de tot slaaf gemaakte mens
en zo sta ik op
ik sta op
ik sta op.

In vernedering en verwerping , zonder plaats in de herberg komt een goddelijk kind met een ongezien licht ons de weg tonen om op te staan. Licht en Hoop , ook in diepe duisternis.

In de eerste twee hoofdstukken van zijn evangelie schrijft Lucas op poëtische wijze over verwachting en geboorte. De Messias naar wie al zo lang was uitgekeken is geboren. In de evangelielezing van vandaag zullen we horen hoe Maria en Jozef zoals alle jonge ouders met hun pasgeboren zoontje naar de tempel gaan om er de voorgeschreven rituelen uit te voeren. Lucas combineert de rituele zuivering van de moeder met de rituele opdracht van de eerstgeborene. De rituele zuivering moet gebeuren op de veertigste dag na de geboorte, dat is 2 februari of Lichtmis. We lezen deze tekst ook vandaag om het feest van de heilige familie te vieren. Meerdere keren benadrukt Lucas hoe gewetensvol Maria en Jozef de regels uit de Torá naleven. Ze doen alles overeenkomstig de wet van Mozes. Aan het slot van het verhaal benadrukt hij nog eens dat alles gedaan werd overeenkomstig de wet van de Heer. Lucas verankert hiermee de geboorte van Jezus in het eeuwenoude joodse geloof. Het is niet zo vreemd dat er rituelen rond de geboorte werden en worden uitgevoerd. De geboorte van een kind en misschien nog meer van het eerste zijn diepe, blijvende herinneringen van een moeder en een vader. Aan het einde van het verhaal horen we dat “ze terugkeerden naar Galilea, naar hun woonplaats Nazaret. Het kind groeide op, werd sterk en was begiftigd met wijsheid; Gods genade rustte op hem.” Als mensen die opgroeiden in een gezin, voelen we ons verbonden met Jezus, Maria en Jozef. In de tempel gebeurde nog veel meer, dat horen we in de lezing.

Lc. 2, 22-40

Toen de tijd was aangebroken dat ze zich overeenkomstig de wet van Mozes rein moesten laten verklaren, brachten ze hem naar Jeruzalem om hem aan de Heer aan te bieden, zoals is voorgeschreven in de wet van de Heer: ‘Elke eerstgeboren zoon moet aan de Heer worden toegewijd.’ Ook wilden ze het offer brengen dat de wet van de Heer voorschrijft: een koppel tortelduiven of twee jonge gewone duiven.
Er woonde toen in Jeruzalem een zekere Simeon. Hij was een rechtvaardig en vroom man, die uitzag naar de tijd dat God Israël vertroosting zou schenken, en de heilige Geest rustte op hem. Het was hem door de heilige Geest geopenbaard dat hij niet zou sterven voordat hij de Messias van de Heer zou hebben gezien. Gedreven door de Geest kwam hij naar de tempel, en toen Jezus’ ouders hun kind daar binnenbrachten om met hem te doen wat volgens de wet gebruikelijk is, nam hij het in zijn armen en loofde hij God met de woorden:

‘Nu laat u, Heer, uw dienaar in vrede heengaan,
zoals u hebt beloofd.
Want met eigen ogen heb ik de redding gezien
die u bewerkt hebt ten overstaan van alle volken:
een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen
en dat tot eer strekt van Israël, uw volk.’

Zijn vader en moeder waren verbaasd over wat er over hem werd gezegd. Simeon zegende hen en zei tegen Maria, zijn moeder:

‘Weet wel dat velen in Israël door hem ten val zullen komen of juist zullen opstaan. Hij zal een teken zijn dat betwist wordt, en zelf zult u als door een zwaard doorstoken worden. Zo zal de gezindheid van velen aan het licht komen.’

Er was daar ook een profetes, Hanna, de dochter van Fanuel, uit de stam Aser. Ze was hoogbejaard; vanaf haar huwbare leeftijd had ze zeven jaar met haar man geleefd, en ze was nu al vierentachtig jaar weduwe. Ze was altijd in de tempel, waar ze God dag en nacht diende met vasten en bidden. Op dat moment kwam ze naar hen toe, bracht hulde aan God en sprak over het kind met allen die uitzagen naar de bevrijding van Jeruzalem.

Toen ze alles overeenkomstig de wet van de Heer hadden gedaan, keerden ze terug naar Galilea, naar hun woonplaats Nazaret. Het kind groeide op, werd sterk en was begiftigd met wijsheid; Gods genade rustte op hem.

Kerstlied: Nu zijt wellekome

Het schilderij van Ambrogio Lorenzetti uit 1342 beeldt de ontmoeting in de tempel uit. Bovenaan staan Mozes en de profeet Maleachi. Mozes gaf de Wet aan het volk en Maleachi is de laatste profeet. Het stukje uit de Messiah was van Maleachi. De schilder legt hiermee de band met het eerste verbond. Maria reikt het kind over aan Simeon. Als je goed kijkt zie je dat het op zijn duim zuigt. Hanna wijst ernaar en houdt in haar linkerhand een rol waarop haar lofzang over de bevrijding van Jeruzalem staat. staat: “Op dat moment kwam ze naar hen toe, bracht hulde aan God en sprak over het kind met allen die uitzagen naar de bevrijding van Jeruzalem.” Haar leeftijd drukt uit hoe lang ze heeft moeten wachten op de Messias: na zeven jaar huwelijk, was ze zeven maal twaalf jaar, dat is vierentachtig jaar weduwe.

De oude Simeon ging een levenslange zoektocht. Hij leefde in de verwachting van de Messias en de Geest drijft hem naar de tempel om de kleine Jezus te zien. Simeon onderkent de betekenis van Jezus: hij is de redder die vertroosting zal brengen. Aan wie zal hij redding brengen? In zijn zang noemt Simeon achtereenvolgens: aan alle volken, aan de heidenen en aan het volk van Israël. De volgorde is opmerkelijk eerst alle volkeren, dan de heidenen en tot slot Israël. Dit is een universele boodschap. De redding die Simeon aankondigt is een licht, mensen zullen niet meer in duisternis dwalen, maar een visie op de toekomst hebben. We zien hier een zonsopgang, de dag breekt aan. Hoewel Simeon ook tegenkanting en lijden voorspelt. Lucas laat van in het begin weten dat er ook lijden en dood is.

Het schilderij van Ambrogio Lorenzetti is majestatisch. De tempel is groots met zijn gouden zuilen en de personages zijn prachtig gekleed. Het laatste schilderij van Rembrandt “De lofzang van Simeon” uit 1669 is een meditatie op dezelfde evangeliepassage, maar hoe verschillend!

De oude Simeon draagt het kind op zijn gestrekte onderarmen, hij heeft de ogen gesloten en spreekt met zachte stem. De vele tinten bruin hebben een verstillend effect. Dit schilderij legt de nadruk op “Heer, laat nu uw dienaar in vrede heengaan”. Het lied van Simeon wordt gezongen aan het einde van de completen, het laatste gebedsmoment van het dagelijkse getijdengebed. Het is een avondgebed, de zon gaat onder en je hoopt op een veilige verkwikkende slaap. Voor de viering van Lichtmis componeerde Bach de cantate “Ich habe genug” met daarin de prachtige aria “Schlummert ein”. Je hoort dat er afscheid genomen wordt, van de dag, maar ook van wereld. Dit jaar zijn veel mensen in eenzaamheid gestorven en in heel beperkte kring begraven. Om hen te gedenken luisteren we nu naar de aria Schlummert ein”

Schlummert ein, ihr matten Augen, fallet sanft und selig zu!
Slaap maar in, vermoeide ogen, val maar zacht en zalig dicht!

We bidden nu samen het Onze Vader waarin we vragen dat de vrede van Kerstmis zou mogen doorbreken in onze wereld.

Onze Vader

In de twintig verzen van de evangelielezing vonden schilders en componisten het ochtendgloren en de avondschemering. Als de zon ’s ochtends opkomt vat je de dag vol goede moed aan. Als de zon ’s avonds in prachtige kleuren ondergaat verlang je naar weldoende rust om de volgende dag weer verder te kunnen. Om ons leven echt te leven moeten we elke dag vol moed aanvatten en elke nacht vol vertrouwen ingaan. Hanna en Simeon wijzen hiervoor naar het licht dat in de wereld kwam. Als je in deze cirkel van moed, vertrouwen en hoop durft stappen, stap je in het geloof en we kunnen elkaar daarin steunen.

In deze zin wens ik jullie een zalig en gelukkig nieuwjaar. Moge het licht van Kerstmis ons een gans jaar verlichten.

Ik nodig jullie uit om te delen wat de zang van Simeon bij jullie heeft opgeroepen.