09 Mei 2021: 6de Paaszondag (2021)
Heb elkaar lief
zoals ik u heb liefgehad (Jo. 15,9 – 17)
Marcel
Braekers
Openingszang
001 wie anders zou de hemel dragen
Begroeting
Experten
beweren dat het einde van het besmettingsgevaar
in zicht is en allerlei begrenzingen zullen
wegvallen. Ik krijg de indruk dat ons een
emotionele opstoot te wachten staat die te
vergelijken is met het einde van de tweede
wereldoorlog. Eindelijk een terrasje doen,
eindelijk dit grijze, eentonig land kunnen
ontvluchten en verfrissende, nieuwe ervaringen
opdoen. “Nee, schreef Jonathan Holslag, het
werkelijke paradijs zit hem niet in de leuke
bestemmingen, maar in het innerlijke vermogen om
de kleine dingen te ontdekken…. Om ons land lief
te hebben, moeten we alledaagse schoonheid leren
ontdekken. Daarvoor is verwondering nodig en je
zintuigen de vrije loop laten, oefenen en jezelf
tijd gunnen om waar te nemen” aldus Hoslag
(Knack nr. 15 2021). Je zou dat niet verwachten
van een prof in politologie.
Deze
wijze woorden brachten mij rechttoe bij het
thema van deze viering, ook al klinkt dat
abstract en vaag. “Heb elkaar lief zoals ik u
heb liefgehad. Er bestaat geen grotere liefde
dan die waar iemand zijn leven geeft voor zijn
vrienden.” Zo zegt Jezus in zijn geestelijk
testament. Het gaat Hem dan om zowel liefde voor
elkaar als liefde tot God of voor de natuur.
Voor Jezus ging het om de wederkerigheid en het
onvoorstelbaar nieuwe dat daarbij gebeurt. The
Between zoals men dat ging noemen, het gebeuren,
de uitwisseling van geven en ontvangen, waartoe
we worden uitgenodigd.
Lied 417 tegen
de dood
Gebed (we bidden
voor alle moeders over de hele wereld)
Op Pasen, Goede God,
Hebt Gij ons leven
blijvend ingelijst in uw liefde.
In de gestalte van die Ene
Blijft Gij ons allen
Zien en herkennen.
Wees Gij,
Die voor mensen geweest zijt
Een weg uit het duister,
Dan ook vandaag
Onze reden tot juichen:
Omdat wij nog uw Stem verstaan.
Laat uw oog op ons rusten,
Omwille van Hem
Die uw woorden heeft voldragen,
Jezus
Messias.
(S. de Vries,
Het rijk alleen, p. 276)
Evangelie van
Johannes 15, 9 – 17
Lied 368 al heeft
Hij ons verlaten
Homilie
Leerlingen moeten elkaar beminnen zoals
Jezus ons heeft liefgehad, schrijft Johannes.
Merkwaardig dat Johannes de verleden tijd
gebruikt. Hij laat doorschemeren dat Jezus reeds
is gestorven en hij in Zijn geest deze oproep
doet. De vraag is natuurlijk: wat bedoelt
Johannes met elkaar beminnen zoals Jezus het
deed? Laat me een voorbeeld geven om aan te
tonen dat het niet zo evident is.
Ik
kreeg een tijdje voor mijn pensioen de vraag om
een reeks therapeutische gesprekken te voeren
met een meisje dat wanhopig was, omdat haar
relatie op de klippen dreigde te lopen. De
zoveelste reeds. Ze is dolverliefd op die
jongen, ze zou dag en nacht bij hem willen zijn,
ze is onrustig als hij een avond met vrienden
uitgaat en belt hem enkele keren per dag omdat
ze jaloers is op de collega’s van zijn werk. Ze
voelt zelf wel dat het zowel voor haar als voor
haar vriend verstikkend is, maar ze kan de drang
niet stoppen. De uitspraak van Jezus ‘dat
niemand groter liefde toont dan wie zijn leven
geeft voor zijn vrienden’ vindt ze heel gewoon.
Dat zou ze ook doen, en toch is dit geen gezonde
relatie en dreigt haar vriend ermee te stoppen.
Wat is ‘elkaar liefhebben zoals Jezus deed en je
leven daarbij willen geven?’
Komt het een celibatair toe om over zo’n complex
onderwerp te spreken? Akkoord, pas als je elke
dag en nacht met elkaar optrekt, het meest
diepzinnige en alledaagse met elkaar deelt,
besef je echt waarover het gaat. In welke
relatie wordt er niet gekibbeld over verschillen
in netheid, in voorkeur voor mensen en ideeën,
over de manier waarop je aan tafel zit en eet?
Ik
maak een grote salto als ik over deze dagelijkse
gevoelens heen spring om het fundamentele gebod
van Jezus wat te verhelderen. Om beter te
begrijpen wat Jezus kan hebben bedoeld ga ik
naar de auteur die mij in dat opzicht het meest
heeft getroffen: Martin Buber. In zijn boek ‘Ich
und Du’ spreekt hij over twee typen van relatie.
De Ik - Het en de Ik - Jij relatie. In de Ik –
Het relatie gaat alle initiatief van mij uit. Ik
zeg hoe de dingen in elkaar zitten, ik zeg wie
jij bent, ik kom op voor mezelf en verlang om
mezelf te ontplooien, enz. Dit hoeft niet fout
te zijn en kan ook gebeuren met veel respect
voor de ander en voor de aarde. Het is een
fundamentele levensdrang die ons ingebakken is.
Maar bij dat alles blijf je ook fundamenteel
eenzaam, aldus Buber. Je leven is dan een
aaneenrijging van veroveren en toeëigenen, van
nooit genoeg en daarom van onvrede. Heel anders
is de relatie Ik – Jij. Daar word ik Ik omdat
een ander mij zo benoemt. Ich werde am Du: Ik
wordt Ik omdat een ander mij bij mezelf brengt.
Dat is radicaal verschillend van Ik die naar een
ander verlang of Ik die mijzelf poneer. Die
relatie is fris en inspirerend waar mensen de
ander bij zichzelf brengen. In de wederkerigheid
ontstaat een nieuwe werkelijkheid die niet van
mij noch van jou is. Das Zwischen zoals Buber
het noemt. The Between zoals een mooi boek van
de Engelse psycholoog Symingthon luidt. Het
probleem dat mijn patiënte had, was niet haar
verlangen naar haar lief, maar dat ze geen
ruimte liet voor de ander om zich tot haar te
keren, bezeten als ze was door haar angst voor
verlies en behoefte om te controleren. In een Ik
– Jij relatie keert de ander zich naar mij en
maakt van mijn Ik een geschenk.
Maar laat mij terug met beide voeten op de grond
staan. De meeste van onze relaties zijn een
mengeling van ik-jij en ik-het. In sommige
gevallen kan het zijn dat ook al blijf ik op een
egocentrische manier mij gedragen die ander toch
die houding van be-Je-ge-ning blijft aanhouden.
Buber noemt de relatie tussen ouders en hun
kinderen, of een opvoeder of therapeut tegenover
zijn patiënt als voorbeelden. Er is geen echte
wederkerigheid omdat de ander op zichzelf
betrokken blijft. Je bent wel verantwoordelijk
zoals Levinas later zal onderlijnen (waardoor
hij de wederkerige vriendschap vervangt door de
eenzijdige verantwoordelijkheid). Voor Buber had
deze visie ook gevolgen voor zijn geloof. Hij
spreekt in dat opzicht over God die als een
eeuwige Du die zich altijd en in alle
omstandigheden zo geeft ook als die mens Hem
benadert vanuit hulpbehoevendheid en Hem tot
object maakt of God gewoon links laat
liggen. God als een absoluut Jij die
onvermoeibaar ons blijft aanspreken en die zo
Grond is van ons spreken en bejegenen.
Misschien
bedoelde Jezus iets in die zin toen Hij zei:
“Zoals de Vader Mij heeft liefgehad zo heb ook
Ik u liefgehad. En zo moeten ook jullie elkaar
bejegenen” Het was Zijn geestelijk testament.
Eerder een uitnodiging of oproep om de sprong
aan te durven, zichzelf los te laten en zich toe
te vertrouwen aan een onverwacht en
onvoorspelbaar gebeuren.
Muziek: If ye
love Me van Thomas Tallis
Vrije voorbeden
Lied 364 om te zien
een nieuwe aarde
Onze Vader + zegen
|