220130
30 januari 2022: 4e zondag (2022)
Profeet: een knelpuntberoep ?(Lc. 1, 1-4;4, 14 - 30 )
Frank Cuypers
1. Openingslied: 546 – Zomaar een dak boven wat hoofden.
2. Inleiding
We begonnen vandaag de viering met het lijflied van onze gemeenschap – zoals Marcel het soms noemt. We hoorden daarin de prachtige zin “huis dat een levend lichaam wordt als wij er binnengaan”... Deze levende verbondheid voelen we ook vandaag weer als we samen komen. Helaas nog niet terug in de kapel, wel via het ons ondertussen vertrouwde Zoom. Niets houdt ons tegen.
Ook in het evangelie van vandaag komen de mensen samen. De gemeenschap van Nazaret is samengekomen in de synagoge om te luisteren naar Jezus. De evangelist Lucas laat het optreden van Jezus beginnen op de plek waar hij van kleinsaf opgroeide.
Beeld je eens in dat Jezus opgegroeid zou zijn hier bij ons in de buurt, en een band had met Filosofenfontein. Waarschijnlijk zouden we proberen hem te strikken voor het avondprogramma, als voorganger, misschien wel voor een straffe act op het Fonteinfeest. Met zijn reputatie zou Hij wel een publiekstrekker zijn. Hoe zou Hij als voorganger zijn viering uitwerken ? Hij zou natuurlijk inspiratie kunnen opdoen uit ons rijke archief. En indien daar niet genoeg materiaal te vinden is staat de hele bibliotheek van Preek van de Week ter beschikking. Wat voor een homilie zou hij houden? Welke boodschap zou hij voor ons brengen? Fonteinmensen in 2022. Met welk huiswerk zou hij ons op weg sturen voor onze denkdag op 30 april ?
Misschien een paar vragen om te laten doorwerken in onze hoofden en onze harten tijdens deze viering.
Bij het begin van deze viering keren wij ons tot God met heel ons hart en maken wij het even stil.
3. Gebed:
Voor mensen die in zichzelf gevangen zitten
Geeft Gij, Heer, uw bevrijdend woord.
Door uw woord werden wij geroepen tot vrije mensen
En door de gave van het water en de Geest
Ontvingen we kracht en inspiratie.
Dank zij Jezus, uw geliefde kind en onze broeder,
Konden doven weer horen en vernamen armen het grote nieuws
Van uw bevrijdende aanwezigheid.
Blijf ons aanstoten, blijf ons roepen
Tot we bereid zijn ons over te geven aan uw liefde
Gij God die met ons zijt tot in de eeuwen der eeuwen.
4. Lied: 523 – Ontroer mij, ontvouw mij
5. Inleiding tot de lezing
We beginnen vanaf vandaag (in feite vanaf vorige zondag) te lezen uit Lucas. Om een onbekende reden wordt in de liturgie een tekst uit Lucas in drie delen geknipt en verdeeld over verschillende zondagen; daardoor verliezen we samenhang en ook voor een stuk het overzicht over de persoon van Jezus. We lezen daarom vandaag 2 delen samen. We willen de kracht van de structuur die Lucas bewust aan zijn evangelie gegeven heeft, en die hij ook benadrukt in de eerste verzen, niet verloren laten gaan.
Lucas laat Jezus’prediking beginnen in de synagoge van Nazaret, waar hij is opgegroeid. Naar vaste gewoonte was het volk van Nazaret op de sabbat naar de synagoge gegaan. Jezus had reeds op andere plaatsen opgetreden als profeet en predikant, onder andere in het naburige Kafarnaüm. Hij had er wonderen gedaan en zieken genezen. Nu kwam Hij preken in hun synagoge, te Nazaret. Dat beloofde!
6. Evangelie: Lucas 1, 1-4; 4, 14 – 30
7. Homilie
De opdrachtsverklaring
“Het Schriftwoord dat gij zojuist gehoord hebt is thans in vervulling gegaan.”Deze uitspraak van Jezus zou als preek of homilie kunnen volstaan. Een hele korte duiding dus. Maar de beknoptheid van Jezus’ preek is omgekeerd evenredig met de inhoud en het belang er van. Hij heeft het over het Rijk Gods, hier en nu.
Wat Jezus voorgelezen heeft is niets meer of niets minder dan zijn opdrachtsverklaring!
Hij is gezalfd met de Geest om de Zoon te zijn en zo het koninkrijk van God te verkondigen. Niet naar de sterken; zelfs niet naar de rechtvaardigen. Hij wordt gezonden naar armen, naar gevangenen, naar blinden, naar verdrukten. Hij wil de toehoorders duidelijk maken waaraan zij de komst van het Rijk van God, het Messiaanse rijk, zoals dit door de profeet beschreven wordt, kunnen herkennen. In Zijn optreden moet de komst van dat rijk waarneembaar zijn. De verdere toelichting kan dan ook kort zijn: ”Dit Schriftwoord is thans in vervulling gegaan”. Het gelezen woord ging niet over “daar en toen” maar gaat over “hier en nu”. Jezus is vervuld van het Woord en zal het nu gaan uitdragen.
Hoe reageert het volk
Jezus’ optreden valt eerst wel in de smaak. In het algemeen vonden de aanwezigen dat Hij het, voor een eerste optreden, vrij goed had gedaan. Maar het verhaal krijgt een flinke staart. Jezus had met een citaat van Jesaja verkondigd dat een genadejaar van de Heer was aangebroken. Iedereen applaudisseerde. De mensen van Nazaret waren enthousiast. Maar vlug bleek dat zij vooral uit waren voor op eigen voordeel. Zij wilden dat Jezus ook bij hen de wonderen deed die Hij in Kafarnaüm had gedaan. Zij waren al fier dat iemand van hun stadje faam kreeg. Zij waren jaloers op Kafarnaüm en zij morden : "Is Hij niet de zoon van Jozef uit ónze stad?" Zij probeerden Jezus voor Nazaret te recupereren. Zij zagen Hem reeds als een soort religieuze klusjesman die hun materiële verwachtingen kon beantwoorden. Met een bijzondere act op hun jaarlijks feest bijvoorbeeld.
Hun reactie is menselijk en begrijpelijk. De mens aanvaardt doorgaans niet dat iemand zich een goddelijke zending toeëigent. We zien deze reactie ook wanneer Jezus de zonden vergeeft van de lamme jongeling. Dan is de reactie van de Farizeeën: “Wat is dat voor iemand die zo godslasterlijk spreekt en beweert zonden te kunnen vergeven?” De tweede weerstand is een nationalistische reflex : waarom ben je niet eerst hier in Nazaret uw belofte komen waarmaken, waarom niet eigen volk eerst ? Moeten wij dan vreemdelingen laten voorgaan ?
Hoe reageren wij
Herkennen wij hier misschien ook niet één van onze mogelijke reacties ? We bewonderen Jezus’ woorden van genade. Maar beseffen we voldoende dat die woorden vandaag ons betreffen? Dat ze aan ons gebeuren vandaag? We mogen ze niet laten voorbijgaan. Misschien is het knusser de zoon van God met een cultus te eren eerder dan een profeet te onthalen die ons met zijn brandend woord in vraag stelt. Een profeet die ons aanzet om onze valse zekerheden te laten varen samen met onze angsten, en onze aanmatiging. Maar de enige goede houding is ons te ontdoen van de ijdele zekerheden, angsten en pretenties die ons gevangen houden.
Jezus’ boodschap is eenvoudig. God kent geen aanzien des persoons. Er is geen andere prioriteit dan deze voor de zwakke, voor de mens in nood en voor de hongerige, de luisterbereide. Dat is de enige weg om te gaan.
Profeet zijn
En Jezus zal vanaf het begin Zijn eigen weg blijven gaan, steeds gericht naar Zijn God en naar anderen toe, ook naar de gediscrimineerden, naar diegenen die uitgesloten worden door de sociale of religieuze instanties die de macht in handen hebben. Zijn waarachtigheid kan slechts duidelijk worden wanneer hij een teken van tegenspraak is. “Wie niet voor mij is, is tegen mij”. Jezus gebruikt een bekende uitdrukking: “Geen enkele profeet is welkom in zijn eigen vaderstad.”Je kan deze uitspraak als volgt interpreteren: het nieuwe, het verrassende en overrompelende dat profeten brengen wordt altijd bedreigd door het alledaagse en banale. Woorden die je zouden moeten doen rechtveren, die je kunnen verontrusten, die je bij de hand willen nemen en naar waarachtig leven brengen zijn automatisch bedreigend. Dat gold voor de profeten van Israël. Dat geldt voor onze maatschappij, misschien zelfs voor onze gemeenschap.
Zoals God altijd onze zelfgeconstrueerde wereld overhoop komt halen, zo zijn de woorden van profeten dus altijd en noodzakelijk een bedreiging. Profeet zijn van God de Heer, alleen zijn Woord verkondigen is een moeilijke weg, want het is een Boodschap die heel dikwijls tegen de stroom op roeit. Veel gemakkelijker is het de populistische toer op te gaan, en luidop te pleiten voor de privileges van het eigen bekende volk en het eigen groot gelijk. In de synagoge bij Jezus ontsteken de aanwezigen na de profetische woorden van Jezus in woede, zij jagen Hem naar buiten en drijven Hem naar een stadsheuvel om Hem daar in de afgrond te storten. Vandaag nemen sociale media deze rol over. “Twitter ontploft” is een vaak gehoorde reactie wanneer iemand een mening lanceert die tegen de stroom in gaat. En Jezus boodschap gaat tegen vele stromen in.
Profeten vandaag
Wie zijn nu de profeten van vandaag ? Wie zijn de mensen vandaag die de droom van Jesaja, die Jezus voorlas uit de bijbelrol, waarmaken voor hun medemensen vandaag? Ik waag mij niet aan namen of voorbeelden. Ik vroeg mij echter af of profeet zijn de dag van vandaag misschien, net zoals vele andere jobs, een knelpuntberoep is?
Tenzij we er nu eens van uit zouden gaan dat profeet zijn iets is voor ons allemaal. Je hoeft er geen uitzonderlijke talenten voor te hebben en verschillende toverkunsten voor onder de knie te hebben. Jezus wou zijn dorpsgenoten tot verwondering brengen op een natuurlijke manier, door zijn woorden en concrete daden, niet door mirakels. Niet door iets overdonderend te doen dat de wetten van de natuur opheft. Dat blijft de rode draad doorheen zijn hele optreden.
Zo is iedereen profeet die vanuit een oprechte aandacht tijd maakt voor de ander die het echt nodig heeft. Die vanuit een innerlijke drang, liefde, respect, zorg, begrip en inzet toont voor de medemensen en voor de hele schepping, voor de natuur, voor het klimaat, voor het heelal. Liefde die ingaat tegen onverschilligheid, tegen eigenbelang, tegen egoïsme.
Wij profeet
Vinden wij hierin ook een boodschap voor ons? Zien wij voor ons een rol weggelegd als profeet ?
Wij kunnen Jezus wel begrijpen uit de context van het evangelie, maar wat betekent Hij, wat betekent zijn oproep voor ons vandaag, in ons dagelijks leven, in de context van 2022? Blijven wij beschikbaar als hedendaagse profeten, die de Geest van Jezus nodig heeft om zijn liefde te kunnen vermenigvuldigen?
Slot
“Hij ging midden tussen hen door en vertrok” was de laatste zin van het evangelie vandaag. Jezus zal vanaf het begin Zijn eigen weg gaan, dwars doorheen het joodse volk, steeds gericht naar Zijn God en naar anderen toe, ook naar de gediscrimineerden, naar diegenen die uitgesloten worden. Hij nodigt ons uit Hem te volgen op die weg.
Amen.
8. Lied 573 – Hij die de blinden weer liet zien
9. Vrije voorbeden
10. Onze Vader
11. Lied 529 – Hoort hoe God met mensen omgaat
