08 mei 2022: 4e zondag van de paastijd (2022)
Zout en Peper voor de wereld - roepingenzondag
Ides Nicaise
Kruisteken
Voorwoord (Ides)
Vooreerst natuurlijk een dikke klapzoen aan alle moeders en grootmoeders. Laat ons de viering beginnen met een stil moment van gebed voor alle moeders uit onze gemeenschap, en ook heel speciaal voor de Russische en Oekraïense moeders wier kinderen de oorlog in gestuurd zijn.
(stil gebedsmoment)
Openingsgebed:
God,
Gij hebt elk van ons een moeder gegeven
die ons geleerd heeft zorg te dragen voor elkaar.
Haar luisterend hart heeft ons getoond
hoe wij elkaar met de taal van het hart kunnen toespreken.
Zij leerde ons elkaar te troosten, bemoedigen en bevestigen,
en de kunst om te delen in lief en leed.
Dankbaarheid voor onze moeder is het geheugen van ons hart.
Zegen alle moeders
en zegen ook ons, God,
dat wij het nooit opgeven om het beste van onszelf te geven,
dat wij openbloeien tot liefdevolle mensen
die gestalte geven aan uw droom,
die ons door Jezus en Maria, zijn Moeder, heeft geraakt.
Amen.
Lied 510 – Wees hier aanwezig
Inleiding op lezingen
Als thema voor deze viering koos ik ‘Zout en peper voor de wereld’: dus niet alleen ‘het zout der aarde’, maar de peper erbij.
Drie weken na Pasen zijn de grote verrijzenisverhalen voorbij. De leerlingen hebben ervaren dat Jezus voortleeft, ze hebben hun geloof teruggevonden en nieuwe moed gevat. Op deze en volgende zondagen wordt het accent verlegd naar hun apostolaat, de verkondiging van zijn boodschap: we lezen dit jaar met name over de flamboyante prediking van de rondreizende Paulus, en in de Apocalyps krijgen we visionaire beelden over de voltooiing van Jezus’ koninkrijk. Het is niet voor niets vandaag ‘roepingenzondag’.
Sta me toe om deze week het evangelie weg te laten en te focussen op de twee eerste voorgeschreven lezingen. Of toch… Toch even een paar kritische bedenkingen over dat weggelaten evangelie. In een overbekende passage uit Joh. 10 zegt Jezus dat alle schapen de stem van de Herder feilloos kennen, en dat Hij als Herder en zijn Vader aan hetzelfde zeel trekken: ‘Niemand kan iets uit de hand van mijn Vader roven’. M.a.w., dat evangelie ruikt een beetje naar het absolute, onaantastbare gezag van de Christelijke leer. Het geeft de brave, traditie-getrouwe Christen een veilig gevoel. Je begrijpt meteen waarom deze tekst op roepingenzondag op de rol staat: wie voor het Christendom kiest, kiest zeker, is de boodschap. Of nog sterker: de Herders in de Kerk spreken uit naam van God: waag het niet om hen tegen te spreken.
Hoe klinkt zo’n evangelie in een post-moderne tijd? Een tijd van secularisatie, ja zelfs openlijk protest tegen de Kerk, van inter-religieuze en inter-levensbeschouwelijke tegenstellingen? We kennen toch allemaal mensen die zijn weggeroofd uit de hand van de Vader: een zekere Vladimir bijvoorbeeld – of dichter bij huis: mensen die hun geloof zijn kwijtgeraakt, zich ontdoopt hebben, of zich bekeerd hebben tot een andere godsdienst.
Ik heb het gevoel dat die evangelietekst over Jezus als de Herder, met een directe lijn tot God, een beetje haaks staat op de twee andere lezingen die we vandaag voorgelegd krijgen. Vooral de eerste lezing over Paulus’ prediking schuwt de controverse niet. Het evangelie is geen bestseller, geen gouden sleutel naar de hemel. Het is een appèl tot keuzen die soms ingaan tegen de gevestigde orde, die op weerstand stuiten en gepaard gaan met lijden. We luisteren eerst naar het verhaal van Paulus en Barnabas in Antiochië.
Eerste lezing: Hand.13: 14, 43-52
Commentaar
Paulus en Barnabas trekken als reisgezellen van de ene stad naar de andere. Barnabas is voor de meesten onder ons een onbekende. Maar hij is een rijke Jood en een vooraanstaande priester uit de Levieten-orde. Bij aanvang is het Barnabas die Paulus als bekeerling opvangt en hem de hand boven het hoofd houdt binnen de Joodse gemeenschap. Pas na enige tijd ontpopt Paulus zich tot de leider. Samen gaat dit tweetal bekeerde Joden de boer op om Jezus’ blijde boodschap te verkondigen. M.a.w. dit is geen verhaal van Christenen tegen Joden: wel een verhaal van bekeerde versus conservatieve Joden, met niet-Joden (heidenen) als derde partij. Een strijd om zielen, waarbij Paulus aan het langste eind trekt.
Over de grond van het conflict tussen Paulus en de conservatieven wordt hier niet veel gezegd. Er is sprake van afgunst, maar uit andere geschriften weten we ook dat Paulus bepaalde Joodse wetten (over de besnijdenis en het verbod op het eten van bepaalde vleessoorten) achterhaald vond. Dat maakte het Christendom natuurlijk veel toegankelijker voor niet-Joden. In plaats van de rigide Joodse wetten legde Paulus de klemtoon op de liefde en alle deugden die daarmee samenhangen, als kern van het christelijke geloof. Herinner jullie bv zijn ‘lofzang op de liefde’ in Korintiërs 13: één van de mooiste teksten uit het Nieuwe Testament.
De conservatieve Joden deinzen niet terug voor laster en opruiing tegen het begeesterde duo. Ze slagen erin om hen te verjagen, terwijl intussen de meerderheid van de heidense bevolking zich al tot het Christendom bekeerd heeft. Het enthousiasme van die bekeerlingen lijkt niet te stuiten: het welt haast vanzelf op, terwijl de conservatieve kaste zich vastklampt aan haar sectaire wetten.
Het ziet er dus naar uit dat de verkondiging van de ‘blijde boodschap’ – een soort bevrijdingstheologie - niet zonder slag of stoot verloopt: ze komt Paulus en Barnabas zelfs duur te staan. In Paulus’ leven wisselen succes en lijden elkaar af, met bedreigingen, een moordcomplot tegen hem, gevangenschap, schipbreuk enz. Het is onduidelijk of hij uiteindelijk door de Romeinen onthoofd is geweest. Toegegeven, hij was zelf ook geen gemakkelijke kerel: het heeft ooit geknetterd tussen hem en Barnabas, maar ook met Petrus. Vandaar de titel ‘Peper en zout voor de wereld’. Maar het minste dat we over Paulus’ prediking kunnen zeggen, is dat ze over de kern van de zaak ging: de christelijke liefde. En die heeft hij aangeprezen met een onvoorstelbare ijver. Er wordt soms zelfs gesuggereerd dat het Christendom nooit een wereldgodsdienst zou geworden zijn zonder de prediking van Paulus.
Als lofzang op de wereldreiziger Paulus zingen we
lied 560 ‘Geen weg is te lang voor wie van het eerste vuur zijn doordrongen’.
Inleiding op tweede lezing
De tweede lezing van vandaag komt uit de Openbaring van Johannes (niet te verwarren met de apostel Johannes). Het is één van die profetische visioenen die bulkt van de symbolen, en waarin Johannes droomt van een ééngeworden, voltooide wereld waar Jezus (het Lam) door de ganse wereld aanbeden wordt. Volgens exegeten is dit boek geschreven rond het einde van de eerste eeuw, in een context van toenemende vervolging van de Christenen van Klein-Azië door het Romeinse bestuur. De auteur alludeert op grote aantallen martelaren, en wil duidelijk zijn geloofsgenoten troosten en bemoedigen met het perspectief dat ooit het Rijk Gods zal zegevieren en de wereld tot volmaakte harmonie zal komen.
In de Openbaring van Johannes is geen sprake van conflicten tussen Christenen en Joden, integendeel: in het deel dat voorafgaat aan wat wij zullen horen verschijnen eerst alle uitverkorenen uit de 12 Joodse stammen voor de troon (12 x 12.000 mensen). In ons deel van de lezing verschijnt vervolgens een ontelbare menigte van martelaren die “hun kleren hebben witgewassen in het bloed van het Lam”. Die martelaren zijn dus alle Christenen die geleden hebben onder de vervolging door de Romeinen. De harmonie tussen Christenen en Joden is misschien geen realiteit, maar een deel van het visioen.
Hoe dan ook: deze tekst gaat over bevrijding en vrede na een tragische episode die doet denken aan een genocide. In het licht van de gruwel die Oekraïne thans treft (of moet ik zeggen Tigray of Syrië of Yemen) spreekt deze tekst des te meer tot de verbeelding.
Tweede lezing: Openbaring 7: 9, 14b-17
Ik, Johannes, zag een geweldige menigte, die niemand tellen kon, uit alle rassen en stammen en volken en talen. Zij stonden voor de troon en voor het Lam, gekleed in witte gewaden en met palmtakken in de hand. Toen zei een van de oudsten tot mij: Dat zijn degenen die komen uit de grote verdrukking, die hun gewaden hebben wit gewassen in het bloed van het Lam. Daarom staan zij voor de troon van God en dienen Hem dag en nacht in Zijn tempel, en Hij die op de troon is gezeten, zal Zijn tent over hen uitspreiden. Zij zullen nooit meer honger of dorst lijden. Geen zonnesteek of woestijngloed zal hen treffen, want het Lam in het midden van de troon zal hen weiden en voeren naar de waterbronnen van het leven. En God zal alle tranen van hun ogen afwissen.
Commentaar na 2e lezing
De toon van deze lezing lijkt op het eerste gezicht erg verschillend van die over de prediking van Paulus en Barnabas. Tegenover het enthousiasme van de menigte bekeerden uit de vorige lezing, staat hier een statig ritueel van een biddende massa voor de troon van het goddelijke Lam. En tegenover het conflict met de conservatieve Joden staat hier een droom van broederschap. Maar toch zijn er ook gelijkenissen tussen beide teksten: het ritueel is feestelijk, want allen zijn gekleed in schitterend witte gewaden en ze dragen palmtakken. Het lijden is voorbij, er is overvloed en harmonie in de schaduw van Gods tent. De boodschap die in beide lezingen uitgedragen wordt is er één van bevrijding, liefde, standvastigheid, vrijmoedigheid, onwrikbaar vertrouwen in een toekomst waar rechtvaardigheid en verbondenheid zullen heersen rond Jezus en zijn Vader.
Die boodschap wordt ons nu ook aangereikt in het kader van ‘roepingenzondag’. Op dat thema van roeping wil ik even verder doorgaan. Ik heb het dan niet zozeer over de individuele roeping tot priesterschap of wat dan ook, maar over onze roeping als christelijke basisgemeenschap. Ik zou een verband willen leggen tussen deze lezingen en de Denkdag die we vorige week hielden over de toekomst van Filosofenfontein, en die bij meerderen onder ons is blijven na-zinderen.
Op de Denkdag zelf waren we met een 20-tal mensen, en vooraf kregen we schriftelijke inputs van een 40-tal onder jullie. Lut heeft hierover vorige week al een eerste kort verslag uitgebracht. De bevraging ging enerzijds over wat ons boeit in deze plek, de vieringen, de gemeenschap – en anderzijds over ons toekomstperspectief.
De antwoorden op de eerste vragen waren een heuse opsteker: er is een diepe appreciatie voor de kwaliteit van de zondagsvieringen, de spiritualiteit die onze gemeenschap uitstraalt, het sterke maatschappelijk engagement van de leden. Jullie commentaren gaven ons energie, en een warm gevoel.
De vragen over de toekomst van Filosofenfontein zetten ons dan weer met beide voeten op de grond. We staan immers als gemeenschap voor een scharnier-periode met belangrijke uitdagingen: waar willen we naartoe binnen 5, 10, 20, 40 jaar? Wat denken we dat haalbaar is? Velen onder ons zullen er binnen 40 jaar niet meer bij zijn. Voor de Vlaamse Dominicanen is het voortbestaan van Filosofenfontein, ondanks alle sympathie, niet de hoogste prioriteit. Met dat gegeven moeten we nu verder. We hebben met elkaar onze toekomstdromen gedeeld, en ook iets concreter nagedacht in scenario’s.
Sommigen hebben bescheiden verwachtingen en zien geleidelijk een kleiner wordende groep van getrouwen verder ons geloof uitzingen, misschien op een andere plek. Anderen spreken van samenwerking met gelijkgezinde gemeenschappen in het Leuvense. Nog anderen blijven dromen van een nieuwe toekomst voor Filosofenfontein, en willen investeren in verjonging, misschien zelfs met een herinvestering in dit gebouw.
Is de roeping van onze gemeenschap niet om de rijkdom van wat hier decennia lang is opgebouwd door te geven aan de volgende generatie? Filosofenfontein is ontzettend veel meer dan een 50-tal mensen die hier wekelijks samen vieren. Er is hier een spiritualiteit gegroeid van kritisch, zoekend, sprankelend geloof dat veel twijfelaars zou verrassen als we echt met hen in dialoog zouden gaan. Er zijn in de moeilijke covid-jaren een aantal creatieve liturgie-formules ontstaan die we nu proberen bekend te maken. Er zijn honderden mensen die regelmatig post van ons ontvangen, en nog veel meer die maandelijks onze website bezoeken. Er is poëtisch en muzikaal talent dat in gans gelovig Vlaanderen en Nederland bekend is geraakt. Er is bij deze grijze groep zo’n groot engagement voor vluchtelingen, blinden, zieken en geïsoleerde bejaarden, mensen in armoede, gedetineerden, gewetensgevangenen, de wereldproblematiek en het klimaat. Deze geestkracht, beste vrienden, kunnen we niet anders dan samen koesteren en delen. De juiste vraag is dus niet zozeer / niet alleen of wij in de komende decennia onze vieringen in dit gebouw zullen kunnen blijven houden, maar wel hoe we als creatieve gemeenschap onze roeping binnen de Vlaamse Kerk het best kunnen vervullen. Anders gezegd, hoe we steeds meer ‘peper en zout voor de wereld’ kunnen zijn. Misschien hoort deze prachtige plek daar wel bij. Natuurlijk stelt dat toekomstperspectief grote uitdagingen. Maar de eerste leerlingen waren ook met weinig, en ze hadden veel minder middelen dan wij. Nadat zij de Geest hadden voelen waaien, konden ze hun enthousiasme niet meer intomen. Ik wens ons dezelfde ervaring toe.
Als je graag op deze woorddienst wil reageren met een wens voor de toekomst of een voorbede, kan dat straks na de communie.
Lied 581 Zoals ik zelf gezonden ben
Tijdens offerande: F. Moreno, Andante uit Sonatina
Lied 149
Tafelgebed 166
Voorg.1: Die uit duisternis
De zon liet opgaan
En ter wille van het leven
Vorm schiep in de chaos.
Die alles zijn kracht gaf,
Zijn bestemming,
Opdat het zou groeien
En zich zou ontvouwen
Om te worden
Zaad en vruchtbeginsel
Acclamatie – samen (gezongen):
Gij die liefhebt deze aarde
Adem van mensen
En bron die wil stromen door ons,
Un noemen, u zegenen wij
Voorg.2: Die de mens
Het liefste van uw schepping
U genegen als een kind
Deze aarde toevertrouwde.
Dat hij met ontzag
Haar zou behoeden en bewerken.
En geen honger duldt,
Voor niemand, nergens.
Acclamatie
Voorg.1: Die onder de velen
Naar uw beeld gezocht hebt
En gevonden, Jezus,
Levende gelijke,
Uw gezicht.
Onder ons geboren,
Zonder macht op privilege
Niets heeft Hij ontweken,
Angst noch eenzaamheid,
Om één van ons te zijn.
Acclamatie
Allen: Om zijn trouw en liefde
Uit te spreken
Op zijn laatste avond,
Heeft Hij brood gebroken
Dat Hij deelde met zijn vrienden
Terwijl Hij sprak: dit ben Ik,
Ziel en lichaam, u gegeven.
Neem mij, eet mij.
Doe mijn woord en mijn gebaar.
Toen nam Hij de wijn
En liet hen drinken:
Zie, mijn leven en mijn liefde
Leg Ik u in handen.
Neem dit als teken
Van een goddelijk verbond.
En gedenk mij,
Door voor iedereen te doen
Wat ik zelf
Voor elk van u gedaan heb.
Acclamatie
Voorg.1: Die Hem deze dood
Niet kom besparen
Maar Hem aangeraakt hebt
Met uw kracht
En Hem opgetild
boven de diepten
van verdriet en onmacht
opdat hier de hoop zou kiemen
op een nieuwe hemel
en een nieuwe aarde
Acclamatie
Voorg.2: Die zijn Geest hebt toegezegd
Aan wie zoekend
En in zacht vertrouwen,
Ook eenzelfde weg durven te gaan.
Zo spreekt Hij
In liefde die zich voortzet,
Onder doodgewone mensen.
En in alle talen
Opdat wij de woorden
Doendeweg leren verstaan
Acclamatie
Onze Vader / vredewens
Tijdens de communie: Hoboconcert in G klein van J.S.Bach
Na de communie: nabeschouwingen / voorbeden
Slotgebed
Heilige Geest van God,
Beziel deze gemeenschap
Dat wij onze roeping met visie en kracht kunnen vervullen.
Wakker ons vertrouwen aan
Dat jouw droom voor deze wereld nooit zal wegkwijnen.
Geef ons de moed om het beste van onszelf te geven,
Om al onze engagementen voor kwetsbare mensen vol te houden,
Om het verbond van God met ons
Door te geven aan al wie daarvoor open staat.
Geef ons een taal die aanstekelijk werkt,
Humor, optimisme en energie.
Zegen ons, God,
Want we hebben elkaar zo hard nodig. Amen.
Lied 567 Vleugels van vertrouwen
Zegen en wegzending
|
