230226

1e zondag van de vasten – wie bepaalt wat goed is en kwaad?

 

Marcel Braekers

 

Openingszang 317 Die mee gaat met mensen

Begroeting

Vorige woensdag hebben we hier de vastenperiode ingezet door de palmtakken van vorig jaar te verbranden en er een kruisje van op ons hoofd te tekenen. Het is een gebaar van nederigheid en buigen naar de aarde: ‘gedenk, o mens, dat je uit aarde bent genomen en naar de aarde zult terugkeren’. Het verbranden van de palmen heeft ook een symbolische betekenis: we willen breken met oude gewoonten, we gaan op zoek naar een nieuw begin. 

In tegenstelling met de islam is het vasten in onze Kerk verwaterd tot enkele uiterlijkheden. Met het achterlaten van een achterhaald misprijzen voor ons lichaam en de erbij horende boete verdween ook de spirituele betekenis van deze sterke tijd. Maar hoe pak je een nieuw begin aan?

Voor mij begint het met tijd nemen voor jezelf, tijd om te luisteren naar je lichaam, of je het niet hebt overvraagd, of je geen signalen van binnenuit krijgt dat je eenzijdig leeft. Luisteren dus tot je een stem hoort die je oproept om anders te kijken, te ademen, te geloven. Neem weer de tijd om elke dag te mediteren, in stilte of samen met het gezin een kort gebed uit te spreken en God te danken voor het geschenk van ons leven.

Ik ben ervan overtuigd dat die inkeer ons spontaan brengt bij de zovelen die dat leven helemaal niet als een geschenk ervaren. Inkeer vloeit spontaan over in verzet en in zorg om anderen. Broederlijk Delen stelt dit jaar de vasten onder het motto van 25 %. Ik citeer hierbij uit haar brochure: Als 25 % van de mensen ervoor kiest om te delen en te herverdelen is dat genoeg om het 100 % anders te doen… ook wij die hier samenkomen in gemeenschap om te luisteren naar Gods woord, het brood te breken en het leven te delen, zijn reeds deel van die 25 %.

Beginnen wij deze viering daarom met het oproepen van de vragen en noden van deze wereld en vragen wij God om te luisteren naar ons gebed.

 

Uit naam van de wereld nr. 114

 

Gebed

God, Schepper van alle leven,

Doe ons groeien in het besef

Dat wij deel zijn van een groter geheel.

Dat wij verantwoordelijk zijn voor de aarde,

Die ons niet toebehoort maar in beheer gegeven is.

Wakker onze honger naar gerechtigheid,

Herstel in ons de kracht om te verbinden

En deze vastentijd tot een tijd van waarachtige bekering te maken.

 

Inleiding op de lezing

In het begin van onze Bijbel staan twee scheppingsverhalen, elk gegroeid vanuit een andere verteltraditie. In de Paasnacht horen we de eerste versie, de schepping in 7 dagen, ontstaan in de kring van priesters in Jeruzalem. Vandaag horen we een stukje van de tweede versie die niet dat strakke, geordende heeft van die 7 dagen. Al vertellend worden de grote levensvragen opgeroepen die mensen sinds alle tijden bezig houden. Hoe is de relatie man-vrouw? Vanwaar komt het kwaad? Waarom is leven altijd moeizaam en dromen we van een onschuldige tijd? Men heeft ervoor gekozen om niet het hele verhaal te lezen maar de episode waarbij de mens zich laat verleiden door de slang, want dat plaatst men tegenover de bekoring van Jezus in de woestijn. Waar die eerste mens of dé mens faalde, gaat Jezus een andere weg. Luister met een poëtisch oor naar het scheppingsverhaal en bedenk erbij dat het pas laat in de Joodse geschiedenis ontstond, in de tijd van de Babylonische gevangenschap, toen mensen zich afvroegen waarom het leven zo zwaar en moeizaam was en vanwaar het kwaad zou komen dat altijd en in iedereen opduikt.

 

Scheppingsverhaal naverteld door J. Klink, Bijbel voor de kinderen I, 26 – 30

Lied 830B uit angst en nood

 

Homilie

Wanneer wetenschappers op vandaag spreken over het ontstaan van het heelal als de ‘big bang’ dan zal dat zo wel zijn, maar geef toe ontroerd word je er niet door. Daarom lees ik zo graag de twee scheppingsverhalen in onze Bijbel. Ik lees ze als dichterlijke, mythische verhalen die met gebruik van symbolen ons binnenvoeren in de grote vragen van het leven. Hoe te begrijpen dat mensen een leven lang lief en leed met elkaar willen delen? Waarom is leven altijd belemmerd door zwaarte, lijden en dood? En vanwaar komt het kwaad? Is het omdat de mens ongehoorzaam is aan God? Maar wie bepaalt wat goed is of kwaad?

Bij deze laatste vragen wil ik langer stilstaan en dus ook bij dat raadselachtige symbool van de boom van kennis van goed en kwaad. Waarom schiep God een paradijs waarin de mens van alles mag genieten en leven in een zorgeloze leegte, maar staat daar één boom waarvan hij niet mag eten? Het is de boom van kennis van goed en kwaad, als je ervan eet, ben je als God, zegt het verhaal. Waarom heeft God er dan geen hekje omheen gezet, vraagt Klink in haar kinderbijbel. Je moet op internet eens de commentaren lezen bij deze passage. Steevast is het antwoord in protestantse kringen: God wilde de mens op de proef stellen en nagaan of hij echt gehoorzaam is. Geef toe, een wat vreemde projectie naar God.

Bedoelt dan het verhaal te zeggen dat het aan ons niet toekomt uit te maken wat goed is en kwaad? Maar wie dan wel, is het God die dat bepaalt? Je zou kunnen verwijzen naar de 10 geboden die door God aan Mozes werden gegeven. Maar zijn dat geen geboden die een lange menselijke voorgeschiedenis kenden en later werden opgenomen in een religieus discours? Anderzijds zal iedereen het wellicht met me eens zijn dat het te gemakkelijk is als iedereen zijn eigen waarheid heeft, zelf bepaalt wat goed en niet goed is. Lees maar het vervolg in de Bijbel. Nadat de eerste mensen van de boom hadden gegeten kwam de broedermoord en de vernietiging van de aarde.  

Maar hoe moet het dan? De slang was in de oudheid dikwijls symbool van wijsheid die dicht bij de aarde staat. De Joodse verteller bestempelt haar als de duivel, omdat men God en het Jodendom in tegenstelling met de wijsheid van andere culturen zag. Was de slang zo verkeerd toen ze zei van de appel te eten? We hebben menselijke wijsheid nodig omdat kennis en kunde evolueren. Neem het voorbeeld van terminaal zieken. De geneeskunde is zo geëvolueerd dat  men kan beslissen om niet tot het einde toe te behandelen en dus maakt men menselijke afwegingen over het vervolg. Daarvoor heb je de wijsheid van de slang nodig. In fundamentalistische kringen grijpt men graag terug op dit paradijsverhaal om te zeggen dat morele geboden door God zijn gedicteerd en mensen er niet aan mogen raken. Bijbelse wetten of gewoonten worden ontdaan van hun tijd- en cultuurgebondenheid en als eeuwig beschouwd. Maar dat is onrecht aandoen aan de evolutie en aan heel de teneur van de Bijbel. Men is daarbij trouwens erg selectief om uit te maken wat tijdloos is en wat niet. Persoonlijk zou ik dus zeggen dat zowel de slang als God gelijk hadden. De mens moet zijn verantwoordelijkheid opnemen, durven nadenken over de grote levensvragen en tot een redelijk standpunt komen. Daarbij heeft men kennis en aardse wijsheid nodig. Maar diezelfde mens moet daarbij openheid bewaren voor wat God van ons verwacht. In ons oordeel en beleid van deze aarde moeten eenzelfde liefde ons drijven die God voor ons toont. 

De mens mag geen heer zijn van het leven maar hoeder. Ligt daar niet de fundamentele bekoring die ons bedreigt? Als Jezus in de woestijn wordt bekoord, reageert Hij elke keer met een citaat uit boek Deuteronomium. Alsof Hij wil aangeven dat het niet om een of andere pietluttigheid zou gaan, maar om dat fundamentele gebod: dat we de aarde en elkaar moeten hoeden en helpen om tot het volle leven te komen. Wat Jezus doet is meer dan alleen maar als een super-Adam aan de bekoring weerstaan. Hij schikt zich in een lange traditie waarin sprake is van diep respect voor de ander en voor de aarde. Laten ook wij in die geest deze vastentijd aanvatten.

 

Mattheüs 4,1 – 11

 

Groot dankgebed 162

 

Voorbeden  afgewisseld met lied  312, Voor wie in duisternis - strofe 1 tot 3

Contactinformatie

©2005-2024 Filosofenfontein

✉️   info@filosofenfontein.be

Ondernemingsnummer: 0775.603.387

Bankgegevens:"FIFO Heverlee" 

KBC: BE11 7340 3906 5848

Volg ons op Sociale media

QR Code

Door je camera op deze code te houden krijg je het adres van deze website op je smartphone of tablet. Dan kan je de hele website bekijken.