25e zondag (2025) – Leer van een alerte rentmeester
Marcel Braekers
Openingszang 521 overal zijt gij
Begroeting
We moeten luisteren naar de tekenen van deze tijd, dat was zo ongeveer een slogan tijdens Vat. II. Of men wel of niet geluisterd heeft laat ik even in het midden. De uitdrukking ‘tekenen van de tijd’ is niet eenvoudig. Wat bedoelt men ermee en wie bepaalt die tekenen? Zijn de toenemende polarisatie, het krampachtig zoeken naar identiteit tekenen van deze tijd? Hoe ga je er dan mee om: moet je nog nadrukkelijker je standpunt verwoorden of moet je zoeken naar verbinding? Je hoort en leest alom hoe belangrijk het is dat er mensen opstaan die verzoenende taal spreken en die tegen de tendens van de sociale media problemen tot hun normale proporties brengen. Is dat wijs of prijsgeven wat je dierbaar is?
In het evangelie van vandaag gebeurt iets ongewoon. De rentmeester van een groot bedrijf werd betrapt en door zijn meester de laan uitgestuurd. Toen dit Jezus ter ore kwam werd het voor Hem de gelegenheid om er een parabel rond te bouwen. Iedereen verwacht dat Hij met de mainstream zal meehuilen, maar dat doet Hij net niet. Jezus geeft zijn principes niet op, integendeel, maar van je tegenstanders kan je ook iets leren.
Gebed
Schep in ons een zuiver hart,
Dat zich laat voeden door uw liefde,
Dat daarom van mensen houdt,
Hen erkent en altijd recht doet.
Schep in ons een zuiver hart
Dat U zien mag ondanks alle vragen,
Alle wolken van verdriet.
Schep in ons een zuiver hart,
Dat de vreugde om het leven voluit viert,
Dat zich opent voor uw zegen.
Schep in ons een zuiver hart,
Dat kiest wat goed en recht is,
Dat U heiligt alle dagen. (S. de Vries, Het rijk alleen p.188)
Lied 537 Loflied tot God: vader, zoon en geest
Inleiding op de eerste lezing
We horen nu een fragment uit de profetieën van Amos. Amos was een vreemde snuiter die van zichzelf zei dat hij geen profeet was, alleen maar een geitenboer en vijgenkweker, maar het weerhoudt hem niet de mensen flink de mantel uit te vegen en onrecht aan te klagen. Precies op een moment dat de welstand toenam, braken overal wantoestanden uit. De wetten die de armen moesten beschermen werden met de voeten getreden, omdat men de rechters kon omkopen. Daar tegen protesteert Amos.
Amos 8, 4 – 7
Lied 772B voor kleine mensen
Lucas 16, 1 – 8
Homilie
Men had blijkbaar Jezus verteld over een rentmeester die onlangs door zijn meester was ontslagen. Het verhaal gaf veel opschudding, want rentmeesters waren door de bevolking gehaat. Zij beheerden de boerderijen van rijke landheren die in de stad een lui luxeleventje leidden. Rentmeester waren lokaal almachtig, ze eisten naast de opgelegde belasting door de heer extra vergoeding voor zichzelf en kenden daarbij geen genade. Wat ze vroegen was puur willekeurig en dat tegenover hun eigen volksgenoten.
Er ging een verhaal de ronde dat een eigenaar zijn rentmeester had ontslagen, omdat hij had gehoord van zijn wangedrag. Alle toehoorders verwachten dat Jezus het gebeuren gaat aangrijpen om onrechtvaardigheid aan te klagen. Zijn toehoorders waren immers voor een groot deel verarmde boeren, dagloners, bedelaars, verschoppelingen. Maar het is een schok voor iedereen als Jezus deze man gaat prijzen. Wat bezielt Hem toch? Dat Jezus provoceert is niet nieuw. Denk maar aan de parabel van de goede herder die zijn kudde in de steek laat, omdat hij op zoek is naar één verdwaald schaap. Of denk maar aan de parabel van vorige zondag waar wordt verteld hoe een vader zijn erfenis verdeelt, gewoon omdat zijn zoon rebels is, wie zou in een patriarchale samenleving zo reageren? Wat bezielde Jezus toen Hij deze rentmeester ging verdedigen?
Als ik het goed begrijp, verdedigt Jezus de rentmeester niet omdat hij voortaan rechtvaardig zou zijn, maar bedoelt Jezus te zeggen: jullie, toehoorders, zitten in dezelfde crisissituatie als die rentmeester die met het mes op de keel zit. Toen de situatie voor hem omsloeg trok hij er lessen uit en liet het supplement vallen dat hij altijd voor zichzelf opstreek. De omstandigheden dwongen hem om voortaan rechtvaardig te zijn (al kan je je afvragen wat die rechtvaardigheid wel waard is). Jullie moeten zoals deze man leren kijken naar de tekenen van de tijd en er wijzer door worden. De rentmeester handelde wijs, staat in de tekst. Phronimos staat er, ook Aristoteles gebruikt dit woord en bedoelt ermee ‘praktisch verstand of verstand hebben van’, ik zou zeggen de eerste vorm van verstand. Zo handelen de kinderen van deze wereld die niet in de lucht of vanuit principes handelen, maar concreet kijken wat haalbaar is. Ze zijn daarom wijzer in het oplossen van hun crisissen dan de kinderen van het licht die verstard leven volgens eigen gelijk. Jullie moeten zich mentaal heroriënteren om de nieuwe tijd aan te kunnen. Het heeft geen zin te blijven kankeren op wantoestanden of je te verkneukelen als zo’n profiteur van zijn sokkel valt. Probeer wijs te zijn en met open blik te kijken naar de nieuwe tijd. Jezus provoceert maar hoopt door de provocatie zijn toehoorders uit hun vertrouwde patroon weg te halen en ze tot een nieuwe argeloosheid te brengen.
Zou, zo gezien, dit evangelie ook betekenis kunnen hebben voor ons, vandaag? Wees wijs en leer uit de tekenen van deze tijd. Wat die tijd vraagt is belangrijker dan je eigen principes. Verlies je niet in de discussie tussen progressief en conservatief, tussen vernieuwers en kleingelovigen. Het rijke roomse leven is voorbij, maar ook mei ’68 is achterhaald. Zoveel jaren hebben wij, heb ik, in onze eigen comfortzone geleefd en dachten we als verstandige mensen goed bezig te zijn. Maar met phronimos of praktische wijsheid is nederigheid verbonden en bereidheid om op een nieuwe, intuïtieve manier te kijken naar dit leven, naar deze samenleving en zich bescheiden af te vragen hoe en waar Gods Blijde Boodschap kan oplichten. Hoe kunnen we die overkoepelende verbindende Kracht tot recht brengen? Daarin is Jezus ons voorbeeld geweest.
In onze zangbundel staat een prachtig lied dat op een andere manier hetzelfde zegt als dit evangelie. Lied 527
Lied 527 Zingt van de Vader
Groot dankgebed 158 Gij die mij aankijkt
na de communie 850B psalm 150
