14e zondag (2023) Mijn juk is zacht en mijn last is licht
Marcel Braekers
Openingszang 102 Onze hulp is in de naam van de Heer
Begroeting
Gebed
God onze vader,
In uw Zoon hebt ons laten zien wie U bent:
Geen God van grote woorden en breed vertoon,
Maar Iemand die in stilte spreekt tot ons hart.
Leer ons nederig en zachtmoedig te zijn
Zodat uw oproep tot liefde als een zacht juk op ons rust.
Voeg ons naar uw Thora
Die ons een weg naar leven wijst.
Lofzang 763 Psalm 63- God, U bent mijn God, U zoek ik
Inleiding op de lezingen
Ik herinner mij dat Emilio Platti mij dikwijls erop wees dat de bibliotheek van een moslim-geleerde voor drie vierde bestaat uit wetboeken. Hetzelfde geldt voor de rabbijnen. Dat is toch een groot verschil met het christendom, ook al was in vroeger tijden de faculteit Kerkelijk Recht de eerste in rij aan een katholieke universiteit. Hoe gaan we om met dat geheel aan voorschriften? De Joden noemden de Thora een juk dat op de mens drukt. In de twee lezingen van vandaag komt die gedachte terug: de lezing uit de wijsheid van Jezus Sirach en een uitspraak van Jezus. De vraag erachter is natuurlijk hoe wij met dat juk omgaan.
Eerste lezing uit Jezus Sirach 51, 23-30
Lied 527 Leer van de liefde
Evangelie Mattheüs 11, 25 – 30
Homilie
Ik vermoed dat velen onder u met veel plezier naar de documentaire ‘sjaloom allemaal’ hebben gekeken. In 10 afleveringen werd ons een mooi en bij momenten humoristisch beeld geschetst van de orthodoxe Joodse gemeenschap in Antwerpen. Nog meer dan ikzelf ooit had vermoed, bleek hoe niet alleen 613 wetten hun leven beheerst, maar ook allerlei rituelen en gewoonten die door de rabbijnen tot wet werden verheven. Het wordt meer een cultureel patroon dan godsdienst. Tussen de regels door kon je ook wel horen dat ze het zelf soms als een absurde last vinden, maar waar ze niet van los kunnen of durven komen. Iemand durfde toch zeggen: ik probeer een goed mens te zijn voor anderen, dat is voor mij heel de Wet. Daarentegen begon elke uitzending met het gesprek tussen de jurist en zijn kleinzoon die vraagt waarom al die geboden bestaan en de opa die erop wijst dat er geen waarom is voor al die geboden, want ze zijn door God gewild. Dat is het juk van de Thora.
De Joden gebruikten dikwijls dit beeld van het juk om het geheel van wetten en voorschriften te benoemen. In die traditie voortgaand zegt Jezus in het evangelie van vandaag tot de brede groep van toehoorders: ‘leer van mij want mijn juk is zacht en mijn last is licht’. Zo wil Hij de Thora onderwijzen: als een lichte last met zachtheid tegenover het leven. En elders kan je lezen dat Hij zegt: “bemin God boven alles en de naaste als jezelf, dat is Wet en profeten”. Heel die cultuur en godsdienst samengedrukt in dat ene dubbelgebod. Was het een bevrijding of wordt het leven net moeilijker als het niet meer bepaald wordt tot een in detail beschreven levenspatroon? Het is namelijk een paradox dat hoe vrijer men mensen laat, hoe moeilijker het wordt om authentiek te leven.
Om mijn thesis wat dichter bij te brengen. Honderd jaar geleden was ons katholieke geloof even gedetailleerd als dat van de orthodoxe Joden. Denk maar aan de zondagsrust en de kleine uitzonderingen daarop, de wet omtrent het vasten, de wet omtrent nuchter zijn om te mogen communiceren, wat kon, mocht en moest in een huwelijksrelatie, wat een biechtvader kon vergeven en welke boete hij moest opleggen, enz. Wat we moesten geloven werd ons ingepompt tijdens de lessen catechismus. Dat alles is achterhaald en werd vervangen door de vrijheid van geweten, het loskomen van allerlei gevit en terugkeer naar de essentie. Het merkwaardige is dat dit loskomen er tegelijk voor zorgde dat mensen en masse de kerk verlieten. Het juk was afgeworpen en ‘der tolle Mensch’ schreeuwde om zijn vrijheid. Was het gewoon een reactie tegen een te lange dominantie van de kerk of werd ons geloof eigenlijk moeilijker toen veel meer beroep werd gedaan op individuele vrijheid en persoonlijk engagement? Had de grootinquisiteur dan toch gelijk toen hij Jezus ter verantwoording riep omdat hij vond dat die Jezus te veel speelruimte liet en dat de kerk nodig was om het leven in goede banen te leiden?
‘Leer van Mij, want mijn juk is zacht en mijn last is licht’. Het juk van de Wet is vederlicht en zacht als je alles herleidt tot het gebod van de liefde. Een liefde die in alle situaties en tegenover gelijk wie overeind moet blijven. Voor buitenstaanders lijkt het erop alsof na het rijke roomse leven, alleen nog oppervlakkigheid in onze kerk heerst, maar naar mijn gevoel maakten we een sprong naar meer authenticiteit. Ik geef slechts één onschuldig voorbeeld: je had je zondagsplicht volbracht als je de mis had bijgewoond en geen zware fysieke arbeid leverde (er waren specificaties wat zwaar was en wat niet). Wat je voor de rest met die dag deed, bleef buiten beschouwing. Het gebod is weggevallen, maar wordt de vraag niet veel ernstiger als ik word uitgenodigd na te denken hoe ik één dag in de week probeer te heiligen, dus zo te leven dat er ruimte komt voor God, voor elkaar, voor mijn eigenste ziel? Dat is veel moeilijker, meer persoonlijk, iets dat je in het verborgene doet.
Eigenlijk zouden we nu aansluitend bij dit evangelie heel de Bergrede moeten herlezen die één lange oproep is om anders dan de farizeeën en Schriftgeleerden leren tot een verdiepende gerechtigheid te komen. Hoe moet je bidden, hoe moet je vasten, hoe geef je een aalmoes, tot waar gaat je liefde: ook tot je vijand? De Bergrede eindigt met die prachtige oproep; “Wees onverdeeld goed zoals uw Vader in de hemel onverdeeld goed is”. Wat Jezus leert is een leven van zachtheid, licht en onbezorgd want we leven in en vanuit Gods hand.
Groot dankgebed ‘Wie zullen wij aanbidden’ in Stilte zingen p. 420 + refrein 125 Gedenk ons hier bijeen
Na de communie 516 Gij die voor alle mensen
