1e zondag van veertigdagentijd(2014) Samen voor rechtvaardigheid
Frank Cuypers
Gongsignaal - Kruisteken + verwelkoming
Goedemorgen beste mensen. Wij weten ons samen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Genade en vrede voor ieder van jullie. Welkom op deze mooie zondag in deze rustige en stille omgeving waar de natuur wacht op de lente en stilaan opnieuw tot leven komt.
“Een mens te zijn op aarde in deze wereldtijd, is komen uit het water en staan in de woestijn”. We volgen vandaag Jezus op zijn weg. Wij zingen samen het openingslied 310, en wij staan daarvoor recht.
Openingslied 310 – Een mens te zijn op aarde
Inleiding
Vorige woensdag begon met Aswoensdag de Veertigdagentijd naar Pasen. Traditioneel sluiten we binnen Filosofenfontein tijdens de Vasten ook aan bij de thema’s en acties van Broederlijk Delen.
Broederlijk Delen zoomt dit jaar in op Congo, een land waar toegang tot grond voor veel landbouwers uiterst moeilijk is. De Congolese wetgeving bepaalt dat alle grond en de ondergrond exclusief eigendom is van de Congolese staat. Private rechtspersonen, Congolese landbouwfamilies, maar ook andere Congolezen of buitenlandse bedrijven kunnen er nooit eigenaar van worden.Bovendien bepaalt de Congolese Staat als eigenaar welke functie de grond krijgt: landbouw, vastgoedontwikkeling, mijnbouw, woudontginning ... Het beheer van grond wordt officieel toegewezen via concessies. Deze concessies zijn voor de Congolese bevolking permanent en erfbaar. Maar dit is een dure, tijdrovende en complexe procedure die ook ongekend is bij het gros van de boerenfamilies.
In de praktijk wordt de toegang tot landbouwgronden grotendeels via gewoonterecht van de lokale gemeenschap geregeld. Dat gewoonterecht berust op traditionele ongeschreven rechtsregels die van gemeenschap tot gemeenschap verschillen. De aanvraag is een eenvoudige en informele procedure. Meestal worden er per seizoen afspraken gemaakt. Na afloop moet je de grond verlaten en kan het traditionele hoofd het terrein aan iemand anders toewijzen. De afspraken rond gebruik van de grond zijn soms geschreven, maar ook vaak mondeling. De toewijzing is dus niet geregistreerd, en als boer kan je je rechten dus heel moeilijk afdwingen voor een rechtbank. Dit zorgt voor veel conflicten vanwege onduidelijke afspraken tussen de gemeenschappen en binnen de gemeenschap. De lokale autoriteiten doen ook soms aan vriendjespolitiek en hun toewijzingen neigen soms naar willekeur en zijn vaak discriminerend naar vrouwen en mensen die niet uit de gemeenschap komen.
Voor de Congolese boer zijn deze officiële regels en lokale praktijken een complex kluwen. Machten bepalen boven hun hoofden heen over de gronden waar zij willen boeren. Ze zijn dan ook vaak het slachtoffer en blijven meermaals berooid en zonder grond achter.
Om die problemen te bekampen ontstonden er de afgelopen jaren Congolese organisaties die boerenfamilies versterken en hun eisen en rechten op de politieke agenda plaatsen. Broederlijk Delen werkt samen met enkele van die organisaties op provinciaal en nationaal niveau en vraagt dit jaar onze aandacht voor deze projecten.
Beginnen wij deze viering met het oproepen van de vragen en noden van deze wereld en vragen wij God om te luisteren naar ons gebed.
Vergeving 114 – Uit naam van de wereld
Openingsgebed(uit de brochure van Broederlijk Delen)
Wij kijken met U, God,
naar onze geschonden wereld
die schreeuwt om een nieuwe kans.
Dat mag rechtgetrokken worden wat scheef liep
en verbonden wat uiteengeslagen is.
Zend uw Geest in ons midden
zoals bij Jezus van Nazareth
die in de woestijn van deze wereld
aan de verleiding van de macht heeft weerstaan
en dienstbaar werd tot en met.
Dan ligt de toekomst weer open vol belofte.
Daarop vertrouwen wij hier en nu.
Amen.
Lezingen
Evangelie - Mc. 1,12-15
Meteen daarna dreef de Geest Hem de woestijn in. Veertig dagen bleef Hij in de woestijn, waar Hij door Satan op de proef werd gesteld. Hij leefde er te midden van de wilde dieren, en engelen dienden Hem.
Nadat Johannes gevangengenomen was, ging Jezus naar Galilea, waar Hij Gods goede nieuws verkondigde. Dit was wat Hij zei: “De tijd is aangebroken, het koninkrijk van God is nabij: kom tot inkeer en geloof dit goede nieuws.”
Tussenzang 319 - Woestijnlied
Wij zingen als tussenzang lied 319 – Het woestijnlied. Zoals de thema’s van Broederlijk Delen zal ook dit lied een rode draad zijn in onze vieringen van de veertigdagentijd.
Homilie
We volgen vandaag Jezus op zijn weg. We lazen bij Marcus hoe Jezus onmiddellijk na zijn doopsel in de Jordaan naar de woestijn gedreven wordt. De Geest laat er geen gras over groeien.
Een verblijf in de woestijn kan heilvol zijn. De woestijn is vaak een beeld voor gebrek aan leven, maar het kan ook een plek van bezinning zijn en van goddelijke nabijheid. God is ook in de woestijn. Het is de plaats van Zijn beschermende nabijheid. Denk maar aan de wolk, aan het manna, aan het water uit de rots, aan de ontmoeting met God bij de Sinaï.
Marcus beschrijft het verblijf van Jezus in de woestijn in een zeer kort bericht. Het is geen samenvatting van het bekoringsverhaal zoals Matteüs en Lucas het vertellen. De bekoringen worden niet in het lang en breed beschreven. Centraal bij Marcus staat de bezieling waarmee Jezus, na zijn doopsel, zijn veertigdagentijd doormaakt, in harmonie tussen engelen en wilde dieren. Jezus leeft in de woestijn samen met de wilde dieren en wordt door engelen bediend. Op die manier roept Marcus het beeld op van de tuin van Eden. Voor Marcus is Jezus de nieuwe Adam. Daarom beschrijft hij zijn verblijf in de woestijn als een paradijselijke tijd, zoals Adam die met de aarde en de dieren was verbonden vóór de breuk plaatsvond.
Maar terwijl Adam - en bij uitbreiding dé mens of iedere mens - faalde, zal deze nieuwe Adam slagen en zo heil brengen. Jezus is de nieuwe mens, die leeft in intense verbondenheid met de natuur en met God en die vanuit deze ervaring zal oproepen tot een nieuwe gerechtigheid. Hij keert als een nieuwe mens terug naar Galilea om het Nieuwe Verbond van God met de mensen aan te kondigen.
“Bekeer u, want het koninkrijk van God is nabij” zegt Jezus. Het koninkrijk van God is meer dan rechtvaardigheid, het is meer dan het gewoon menselijke. Het een ethisch appèl om onbegrensd en onvoorwaardelijk je te laten ontroeren en je te engageren opdat een nieuwe, rechtvaardige schepping zou ontstaan.
De weg van Jezus, die begint met zijn doop en zijn verblijf in de woestijn, staat in het teken van de dienstbaarheid: “de mensenzoon is gekomen om te dienen en zijn leven te geven als losgeld voor velen, lezen we nog bij Marcus (Mc 10,45). Zo brengt Jezus het koningschap van God nabij: een vrije samenleving gebaseerd op gelijkheid, gerechtigheid en solidariteit.
Het campagnethema van Broederlijk Delen voor dit jaar is “Samen voor rechtvaardigheid werkt aanstekelijk”. Samenwerken blijkt dé manier bij uitstek om de wereld te verbeteren. Er zijn vele voorbeelden in de geschiedenis. Denk maar hoe de vrouwenbeweging via actie het stemrecht voor vrouwen heeft verworven. Of hoe arbeiders, door zich te verenigen, een stelsel van sociale zekerheid hebben afgedwongen. En recenter hoe de beweging “Black Lives matter” antiracisme en aandacht voor inclusie en dekolonisering hoog op de maatschappelijke agenda zette.
In de vasten vraagt Broederlijk Delen specifiek aandacht voor de boeren in Congo en voor een aantal initiatieven waar mensen samenwerken voor een ander landbouwbeleid dat de bevolking uit de armoede haalt.
Jonge boeren verenigen zich om middelen te verzamelen en zo toegang tot grond te verwerven. Boeren en boerinnen komen samen in groepen, overstijgen hun onderlinge verschillen en bieden zo weerwerk tegenover grootschalige agro-industrie. De nationale boerenbeweging doet dan op haar beurt aan beleidswerk en weet zich gesterkt door een achterban van vijfhonderdduizend boeren en boerinnen.
Eenvoudig is het niet. De wetgeving is de voorbije zestig jaar niet veranderd en voldoet niet langer aan de complexe Congolese realiteit. Het complexe kluwen van officiële wetgeving en lokale regelingen zorgt ervoor dat familiale landbouwers met één pennenstreek de toegang tot grond kunnen verliezen. De onwil om macht uit handen te geven kan levensnoodzakelijke oplossingen blokkeren. Congolese boeren verkrijgen moeilijk toegang tot landbouwgrond. Enerzijds omdat alle landbouwgrond eigendom is van de overheid. En ook omdat de macht van lokale traditionele leiders vaak een obstakel is. Maar door zich te verenigen en samen actie te ondernemen, garanderen boeren niet alleen voor zichzelf toegang tot grond, maar oefenen ze ook druk uit op het beleid.
Rechtvaardigheid vertalen in beleid en akkoorden. Eenvoudig is het niet. Kijk maar naar ons land, met de protesten van de landbouwers en hoe moeilijk overleg tussen alle partijen verloopt.
Wij leven in één wereld en vele problemen zijn wereldwijd. Denken wij maar aan het klimaat, de structurele ongelijkheid, de migratie. Samen voor rechtvaardigheid staat voor een gezamenlijke aanpak en oplossing. Samen werken aan een wereld waarin ieder mens meetelt, een wereld zoals God hem droomt. Een rechtvaardige en duurzame wereld zonder ongelijkheid waar geen mens honger lijdt, verdrukt wordt of op de vlucht moet. Daarvoor is actie nodig en moeten grenzen verlegd worden, thema’s die Geert en Marcel de voorbije weken ook aanhaalden. En dat is ook de boodschap van het evangelieverhaal van Marcus: leg het niet uit, maar handel vanuit de basishouding van de liefde voor je medemens, dan ben je beeld van God, zoals ook Jezus het was.
Amen.
Stiltemoment
Voorbeden– Keervers – Lied 001 Wie anders zou de hemel dragen
Van harte met elkaar verbonden en gedragen door Gods trouw, mogen wij bidden:
Voor alle mensen die hun verantwoordelijkheid
opnemen en zich engageren om de aarde steeds
opnieuw bewoonbaar te maken. Dat de hoop hen
mag verbinden. Dat hun keuze voor het leven
anderen mag inspireren. Refrein
Voor boeren in Congo die nieuwe manieren zoeken
om samen te werken en hun gronden te beheren.
Dat zij verschillende belangen kunnen verzoenen
en aan de komende generaties een signaal geven
dat je samen veel meer kan bereiken. Refrein
Dat deze vastentijd ons mag aanzetten om zonder
uitstel nieuwe wegen op te zoeken. Dat wij met
aandacht en trouw blijven kiezen voor rechtvaardigheid
en dat wij elke dag in kleine daden kunnen
beleven. Refrein
Eeuwige God, geef hoop en toekomst aan onze
wereld. Luister naar ons bidden en wees onze reisgenoot
op al de wegen die wij gaan. Amen.
OfferandeKaarsjes – Muziek: Bach - O Lamm Gottes, unschuldig - BWV 656 – CD39 – Track 6
Bij de gaven 149 – Oergebaar
Groot Dankgebed 164 – Gij die de stomgeslagen mond verstaat
CommunieMuziek – Vivaldi - Gloria RV589 – Domine Deus – CD 35 – track 12
Communielied 364 – Om te zien een nieuwe aarde
“Dat wij doen wat moet gedaan, allen recht doen, naam voor naam”.
Wij zingen als communielied nummer 364 – Om te zien een nieuwe aarde.
Gebed
God,
wil U nog steeds uw wijde boog van liefde spannen
dwars door de zware wolken
die over de wereld hangen.
Enkele rechtvaardigen zijn voor U genoeg
om steeds opnieuw te beginnen:
een verbond met al wat leeft!
Nu is het aan ons om hiernaar te leven,
geen afbreuk te doen aan elkaar
en zorg te dragen voor deze kwetsbare aarde.
Maak dat wij staande blijven,
trouw zoals Jezus, de Zoon van uw welbehagen,
vandaag en alle dagen die ons gegeven zijn.
Amen.
Zegen
