6^e paaszondag (2023): Geest van Waarheid

 

Sabine Van Huffel                                       

OPENINGSLIED  371 Hou me niet vast

 

INLEIDING. 

Op deze 6de paaszondag horen we het vervolg van de afscheidsrede van Jezus tot zijn leerlingen. Vorige week hoorden we Jezus zeggen: ``Ik ben de weg, de waarheid en het leven’’. Vandaag gaat Hij hierin een stuk verder en plaatst de liefde centraal. 

Wat is die Liefde van Jezus waar het echt om gaat? Durven we geloven dat die Liefde ons de weg wijst naar het Leven, nooit verloren gaat en zelfs de dood overwint? Het antwoord hierop werd voor mij duidelijk tijdens mijn verwerkingsproces na het overlijden van ons 2-jarig zoontje Adriaan, nu 33 jaar geleden. Ik heb eigenlijk het leven gekregen op het meest doodse moment. Ik heb vooral veel steun gehad aan de Ignatiaanse spiritualiteit waarmee ik 7 jaar eerder kennismaakte. Deze gebedsvorm hielp me de juiste levenskeuzes te maken en mijn geloofsinzichten te verscherpen. Ik bleef worstelen met de vraag: wat is de zin van zijn leven? Hij heeft niet de kans gehad zijn talenten ten dienste van de maatschappij kunnen stellen. Het klopte niet met mijn levensmissie dat je loopbaan je alle levenszin geeft. Het antwoord kreeg ik tijdens een stilte-retraite in de abdij van Drongen drie maand na zijn dood.  Toen werd het mij zo duidelijk dat liefde sterker is dan de dood en nooit verloren gaat. Zo heeft  Jezus de dood overwonnen. Zijn Liefde gaat niet verloren maar blijft in ieder van ons wonen. Ik geloof dat die liefde de essentie is van iedere mens, zijn diepste identiteit, God-in-hem. Daarom is het ieders opdracht op aarde om lief te hebben. Het hele leven is een leerschool in liefhebben … en dit proces loopt door over de dood heen. Ik geloof dat God in mij woont, maar ik geloof ook dat ons zoontje Adriaan, vanuit de liefde die hij mij heeft gegeven, blijft verder leven in mij. Dat gaat niet verloren, dat is niet weg, hij blijft deel van wie ik ben. Dit is voor mij dan ook de essentie van Pasen: te weten, te voelen dat Jezus de dood overwon en als liefde onder ons blijft verder wonen. Hetzelfde geldt voor Adriaan die als liefde blijft verderleven in ieder die hij heeft liefgehad. Zo begrijp ik de betekenis van Pasen.

Die roep van Liefde vinden we in de stilte van eigen hart, als de weg om authentiek mens te zijn. Dit is ook de weg die Jezus ons heeft voorgeleefd tot het uiterste toe. Die weg moeten we gaan, maar Jezus belooft ons meer. Hij belooft zijn leerlingen een helper te sturen, een pleitbezorger bij de Vader. Het is de Geest van de waarheid, niet zomaar een hulpje. Dit vernemen we in de lezing van vandaag.

 

OPENINGSGEBED  (Bénédicte Lemmelijn) 

Lieve God,

Uit de diepst denkbare 
donkere nacht
breekt Uw licht door
als dageraad, onstuitbaar. Ondenkbaar brak U
de ketenen van angst,
de kluisters van wanhoop.
Leven overwon de dood. Onze tijd zucht onzeker. Ik bid U
om vast vertrouwen
dat ons mag stuwen, 
om de diepe aanwezigheid 
die ons mag dragen, 
om gulle geborgenheid 
die ons mag troosten, 
om een hoopvolle horizon
die ons mag wenken. Lieve God, 
U bent die horizon.
Wees onze hoop,
voorbij elke dood. 

 

LIED 369 Als een levende

 

EVANGELIELEZING Johannes 14, 15-21

In die tijd zei Jezus tot zijn leerlingen: “Als gij Mij liefhebt, zult ge mijn geboden onderhouden. Dan zal de Vader op mijn gebed u een andere Helper geven om voor altijd bij u te blijven: de Geest van de waarheid, voor wie de wereld niet ontvankelijk is, omdat zij Hem niet ziet en niet kent. Gij kent Hem, want Hij blijft bij u en zal in u zijn. Ik zal u niet verweesd achterlaten: Ik keer tot u terug. Nog een korte tijd en de wereld ziet Mij niet meer; gij echter zult Mij zien, want Ik leef en ook gij zult leven. Op die dag zult gij weten, dat Ik in de Vader ben en gij in Mij en Ik in u. Wie mijn geboden onderhoudt, die hij heeft ontvangen, hij is het die Mij liefheeft. En wie Mij liefheeft, zal door mijn Vader bemind worden; ook Ik zal hem beminnen en Ik zal Mij aan hem openbaren.

 

BEZINNING.

``Wie Mij liefheeft, zal door mijn Vader bemind worden; ook Ik zal hem beminnen en Ik zal Mij aan hem openbaren.” Hierin toont Jezus zich als weg. Hij is maar een tussenpersoon, een brugfiguur, de poort naar Zijn Vader. Wat een bescheidenheid! Dit was voor Jezus zijn levensmissie die Hij nooit in vraag stelde: mensen in levend contact brengen met God. Wel kende Hij tijden van wachten, afwachten of zijn leerlingen Hem zouden volgen, ja zeggen op het evangelie dat Hij voorleefde .. beslist geen gemakkelijke weg. Niet voor de leerlingen en niet voor ons. Jezus dwingt nooit, plaatst de liefde steeds centraal en die liefde laat zich niet dwingen. 

“Ik zal u niet verweesd achterlaten: Ik keer tot u terug.” en verder “Op die dag zult gij weten, dat Ik in de Vader ben en gij in Mij en Ik in u.” Zoals ik getuigde in mijn inleiding en zoals we ook hier horen in dit evangelie, geloof ik dat Jezus blijft verderleven als liefde in ieder die Hem heeft liefgehad, op de eerste plaats zijn leerlingen. Maar ook in ons blijft Hij wonen als liefde die niet verloren gaat en zich maar openbaart  naarmate wij Hem liefhebben.

En hoe kunnen zijn leerlingen en wij Hem liefhebben? Door zijn geboden te onderhouden, niet als een plicht, maar als een weg tot bevrijding. Het is niet doorheen het onderhouden van de geboden dat we tot liefde komen maar omgekeerd. Als we Jezus en via Hem de Vader zo liefhebben zullen we Hem willen volgen uit liefde en in vrijheid zijn geboden volgen om zo tot waarachtig leven te komen. Dit is een heel andere insteek dan de moraliserende insteek die de kerk jarenlang verkondigde. 

Die weg moeten we gaan, maar hoe houden wij dat vol? Jezus leeft met het vaste vertrouwen dat zijn Vader zijn leerlingen niet als wezen zal achterlaten. Daarom belooft Hij hen een helper te sturen, een pleitbezorger bij de Vader. Het is de Geest van de waarheiddie voor altijd met hen zal zijn.

Die Helper herken ik in mij als een stemmetje, een stuwkracht, die me tot inzicht brengt wat me te doen staat, mij attent houdt om te horen wat gehoord moet worden, me aanmaant te zeggen wat gezegd moet worden en te doen wat er gedaan moet worden. Die Helper herken ik ook in de ander, doorheen het effect van onze ontmoetingen wanneer we met elkaar in waarheid proberen om te gaan. Wat is die waarheid? Hoe komt die waarheid aan het licht?

In de geneeskunde spreekt men vaak over waarheidsmededeling: het meedelen van slecht nieuws  aan de patiënt en zijn familie: dat iemand terminaal ziek is en zijn geliefden alleen zullen  achterblijven. Niet gemakkelijk! Daarom volgen hulpverleners  professionele opleidingen om deze gesprekken zo goed mogelijk te voeren. De waarheid mededelen gaat niet alleen om de naakte feiten, de slechte diagnose en het lijden dat de patiënt te wachten staat, maar het is méér. Het is evenzeer ons medevoelen delen via onze woorden en ons gedrag: door onze spijt uit te drukken, respect op te brengen voor de ander zoals Jezus mensen respecteerde, door te zwijgen, te wachten of desnoods een stap achteruit te zetten als de ander er nog niet aan toe is. Het is “het vertrouwen dat als ik stil durf te staan bij wat moeilijk is, er iets in beweging kan komen in de ander. Waarheid is zó stilstaan bij de feiten dat er leven ontstaat”, aldus Marc Desmet (in zijn boek “Het evangelie volgens mij’, Lannoo, 2008).

Wie zo handelt met vallen en opstaan, zal merken dat er méér gebeurt dan wijzelf hadden kunnen verwachten. Er is iets of iemand die ons overstijgt. Dit is precies “de geest van de waarheid voor wie de wereld niet ontvankelijk is, omdat zij Hem niet ziet en niet kent”. Want niet iedereen ervaart dit zo en ook de wereld om je heen merkt dit zo niet op.   

Hoe kunnen we die weg van Jezus gaan en zijn Liefde centraal stellen, wetende dat de Geest van waarheid ons hierbij zal helpen?

Zoals ik reeds getuigde in mijn inleiding, leven is liefhebben. Dit is onze enige levensmissie. En als we de ander, zij het ons gezin, onze vrienden, onze collega’s maar ook elke mens die we ontmoeten, proberen lief te hebben, krijgen we een andere kijk op alle taken die we dagdagelijks doen. Als ik hen liefheb, ben ik blij voor hen te doen wat ze van mij verlangen. Het is dan niet langer een last, een moeten, maar een vrije keuze om die taken te mogen doen.

Bijvoorbeeld in het gezin: vanaf het moment dat ik de liefde voor onze kinderen voor ogen zag, begon ik de vele huishoudelijke taken, zoals wassen, poetsen, koken, … niet meer als een last te ervaren maar als een weg om hen liefde te mogen geven. Ook in mijn professioneel werk heeft deze levensmissie mij geholpen in mijn contact met studenten. Hen helpen en begeleiden tijdens hun studietraject werd mijn prioriteit, vooral als programmadirecteur. Dat heeft me veel tijd gekost, maar ik deed het graag, omdat ik op die manier in het brandpunt stond van mijn nieuwe levensmissie “leven is liefhebben’’. 

En uiteraard kunnen ook wij die Geest van waarheid voelen in elke ontmoeting met een mens in nood. Onze liefdevolle nabijheid en medevoelen zijn cruciaal. Samen herinneringen oproepen, samen worstelen met existentiële vragen, samen woordeloos verwijlen bij elkaar, biedt troost, erkenning, en kracht: een weg ten leven.

Die stuwkracht voelt aan als de Geest die ieder de richting wijst om authentiek mens te zijn: het zijn wegen van liefde die steeds naar de ander gericht zijn. Hoe meer je de stuwkracht voelt, hoe natuurlijker je de ander kan zien als broer of zus, … dan valt het niet moeilijk om de ander te beminnen en de geboden te onderhouden. Maar loop je weer leeg van liefde, dan wordt alles weer een last. Om die knop om te draaien, heb je de Geest nodig om jou te tonen hoe je jezelf kan laten vollopen met liefde. Het wordt echter nog eventjes wachten op die Geest tot de dag van Pinksteren.

 

GELOOFSBELIJDENIS

Op Witte Donderdag nam ik deel aan de dienst in het wit kerkje van de Dominicanen in Knokke. Daar werd hetzelfde evangelie als vandaag voorgelezen. Het maakt tenslotte deel uit van de afscheidsrede van Jezus. De geloofsbelijdenis die de kerkgemeenschap hierna uitsprak, sloot volledig aan bij deze lezing. Daarom nodig ik ook jullie uit ze hier samen met mij te belijden.

 

Ik kies voor liefde,

zelfs met een bedroefde ziel,

zelfs met een gebroken hart.

Ik kies voor liefde,

omdat de wereld gewond is,

niet enkel mijn klein stukje land,

waar het meestal veilig is,

waar ik me meestal goed voel,

maar in onze wereld overal,

elke dag.

Ik kies voor liefde, 

Omdat we meer licht nodig hebben,

niet méér doden,

niet méér macht,

niet méér bommen.

Ik kies voor liefde,

opdat onze kinderen veilig zouden zijn,

onze vrienden beschermd,

onze grenzen open.

Ik kies voor liefde,

zelfs met een bedroefde ziel,

zelfs met een bezwaard hart.

 

OFFERANDEMUZIEK

LIED 149: Oergebaar

 

Groot DANKGEBED  167 ``Gij zijt het’’

 

COMMUNIELIED 575: Geproefd, geleefd, herkend   

 

SLOTGEBED (Frank Cuypers)

Heer God en Vader
We danken U dat uw Zoon 
voor ons gebeden heeft 
en U gevraagd heeft 
om ons een pleitbezorger te zenden.Help ons om elke dag opnieuw
uw Geest die in ons binnenste woont,
te herkennen.
Laat die Geest zo krachtig worden 
dat hij onze daden richt
zodat we groter worden
in uw evangelische liefde.
Geef ons de bereidheid 
om ons leven te geven voor elkaar
zodat uw Zoon in onze gemeenschap 
kan komen wonen.Dat vragen we U 
door Christus onze Heer. Amen.

                                   

5^e paaszondag (2023): Hij is voor ons weg, waarheid en leven Jo. 14, 1 – 12

 

Marcel Braekers

Openingszang 371 Hou me niet vast

 

Begroeting

Elke zondagmorgen wordt op TF2 een gevarieerd programma uitgezonden rond de verschillende godsdiensten: het boeddhisme, de islam, jodendom, protestantisme, orthodoxie en katholicisme. Ik neem regelmatig enkele dingen op die ik later rustig kan bekijken. Vorige zondag was ik getroffen door het gesprek tussen twee theologen: een katholieke priester en een moslimtheoloog met de vaste moslimreporter als moderator. Ik was bijzonder getroffen door het respect waarmee ze elkaars eigenheid beluisterden en in relatie brachten met hun eigen traditie. Ik vond dit zo bemoedigend om te zien hoe men vanuit heel verschillende tradities openheid creëert naar het goddelijke vanuit het besef dat we daarbij elkaar nodig hebben om dit te realiseren. Ik weet wel dat er soms ook een andere coalitie tussen katholieken en moslims is maar om dan samen te strijden tegen allerlei morele vrijheden. Dit gesprek was van een heel andere orde.

Ik moest bij het zien terugdenken aan wat mijn overleden medebroeder Emilio Platti mij ooit vertelde. Hoe hij als expert in het Vaticaan was uitgenodigd om met een groep theologen een gesprek tussen islam en katholicisme op te bouwen. Maar de avond voor de eerste samenkomst kwam een bisschop de katholieken op het hart drukken dat men het over één zaak eens moest zijn: buiten Christus is geen heil mogelijk. ‘We zaten daar monddoodgemaakt en moesten met plaatsvervangende schaamte meemaken hoe de islamtheologen vanuit de hoogte werden behandeld’ zo vertelde hij. Er moet nog veel veranderen, ook al doet onze huidige paus Franciscus grote inspanningen.

Dat alles ging door mijn hoofd toen ik het evangelie van deze zondag las waarin Jezus in zijn afscheidsrede zegt: ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven. Niemand komt tot de Vader tenzij door Mij.’ Hoe kan ik die woorden tegelijk op hun waarde nemen én tegelijk een houding van diep respect bewaren naar de andere godsdiensten? Bij die gedachte wilde ik in deze woorddienst wat langer stilstaan.

Aanroeping van Christus 113

 

Gebed

Voer mij terug

Naar de oase van uw woord.

Haal mij weg

Uit het land van doem en noodlot.

Word in mij

Waakzaamheid,

Geduld, geheugen,

Rede, trouw.

Maak mij, naar uw beeld,

Een toekomst-mens.

Eeuwige

Leer mij de taal

Waarin ik U versta.

Voer mij terug

Naar de oase van uw woord.      (H. Oosterhuis, Gebeden en psalmpen p. 219)

 

Eerste lezing: Uit ‘vriend voor het leven van H. Oosterhuis p. 263

Lied 360 Christus is verrezen

Evangelie Jo. 14,1-11

 

Homilie 

“Niemand komt tot de Vader tenzij door Mij” staat in de tekst. Ik heb die lange tijd gelezen als een wat ongepast chauvinisme van de evangelist Johannes. Alsof buiten Jezus om niemand God zou kunnen ontdekken. Wat doe je dan met al die andere tradities van Godzoekers? Tot ik deze week las wat er eigenlijk staat. Wat Johannes Jezus in de mond legt is misschien veeleer: je leert God maar als een liefdevolle vader kennen via mij. Dat vind ik een boeiende gedachte, want daarmee laat Johannes openheid voor andere godsdiensten en erkent hij dat andere godsdiensten een eigen nadering van God en het goddelijke kennen. Maar het unieke van het christendom is dat men God als ‘Abba’, als eindeloos liefdevolle en zorgzame God belijdt. Het doet op geen enkele manier afbreuk aan de strengere en meer afstandelijke benadering die de islam en het jodendom kennen, en geeft een eigen, boeiende invulling van wat zo typisch is in het christendom. Stel je voor, voor die idee heeft Jezus zijn leven willen geven. Er bestond in zijn tijd voldoende geloof in God, maar dat die God zo op mensen was gesteld en hen daarom zo vrij liet, was voor de Joden ongehoord. Wat die zorgzame nabijheid inhoudt ontdek je op unieke wijze via de persoon en het leven van Jezus. Johannes noemt Jezus daarom:’ Weg, Waarheid en Leven’. Bij elk van de woorden had ik even willen stilstaan om zo dat typisch christelijke te omschrijven.

Jezus is de weg, zegt Johannes. Heel de geschiedenis van Israël was een geschiedenis van de weg. Jan Nieuwenhuis noemde ooit de Bijbel het boek van de weg. Vanaf Abraham, over de Uittocht, de terugkeer uit ballingschap, zoveel psalmen, altijd is er de idee van weg. En merkwaardig, de eerste christenen werden dikwijls ‘die van de weg’ genoemd (Hand.9,2). Vanuit heel die achtergrond noemt Johannes Jezus de weg, omdat Hij voor ons een voorbeeld is en de verbinding tussen ons en God als zorgende nabijheid.

Jezus is waarheid. Een zwaar beladen woord in onze Westerse traditie. Johannes verwijst daar niet naar want hij was te zeer vergroeid met de Joodse denkwijze. Waarheid verwijst hier naar het Hebreeuwse ‘emet’ wat zoveel betekent als ‘betrouwbaarheid, stevigheid’, iets dat je kan verifiëren door er praktisch mee om te gaan’. Als Jezus waarheid is, dan slaat dat niet op een of ander ingewikkeld dogma, maar op het gegeven dat je in zijn concrete levenswandel Gods betrokkenheid kunt nagaan.

Jezus is het leven. Een moeilijk woord, want wanneer heb je het gevoel dat je leeft? Nee, zegt Johannes, Hij straalde niet alleen levenskracht en levensvreugde uit, Hij gaf ook leven aan mensen die dachten dat voor hen alle leven was weggedeemsterd. En in Hem toonde God welke kracht Hij aan deze wereld geeft.

Ik keer terug naar mijn uitgangspunt. Al te lang hebben we deze teksten exclusief gelezen en ging men zich gedragen als de enige en ware godsdienst. Dat was weinig respectvol naar de andere en was vertekend door machtshonger, net het tegendeel van wat Jezus heeft getoond in zijn leven. Ik hoop dat we in een nieuwe fase zijn gekomen waar tegelijk respect voor elkaars eigenheid groeit, maar ook respect voor de verschillen. Het moet ons ervoor gevoelig maken hoe belangrijk dat eigene van het christendom is en wat het kan bijdragen aan een meer spirituele invulling van het leven. 

 

Groot dankgebed 154 Tafelgebed- Wij loven en danken U + 181Instellingswoorden

Na communie 196 Met vrede gegroet en gezegend met licht - Zegening

 

 

4de paaszondag (2023): vertrouwen in het goede

 

Ria Verschueren

Goeiemorgen lieve mensen,

Laten we het licht van deze mooie dagen doorgeven en mekaar zegenen in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

Lied 103 Gezegend deze dag

Inleiding

Vandaag viert de kerk de zondag van de Goede Herder.  Nu wil het toeval dat mijn vorige bijdrage hier in december ook over de goede Herder ging. Daarom heb ik gekozen voor een tekst die in het Johannes evangelie net vóór het verhaal van de goede Herder komt. Jezus kiest ook in dat verhaal voor een situatie uit het gewone dagelijkse leven van de herders.  In deze gelijkenis lijkt Jezus, volgens Johannes, de mensen te willen doen nadenken over het onderscheid tussen een dwaalspoor en de juiste weg, tussen een goede en een misleidende boodschap. Het gaat ook over bekering: Hoe kunnen we de juiste weg herkennen en ons daartoe bekeren?

Gebed

Heer,

Keer U tot ons,

Laat uw stem horen

Dat ze weerklank mag vinden

in onze eigen ziel.

Dat we niet verloren lopen

langs dwaalsporen,

Maar in jouw spoor de goede weg opgaan.

Lied 133 El Senyor

In zijn boek over Paulus schrijft de theoloog Luc De Saeger dat hij geregeld momenten kent van grote scepsis tegenover het geloof en het bestaan van God. Toch, zegt hij, zijn er andere ervaringen die ook reëel zijn. En, ik citeer, ‘het christelijke verhaal heeft me doen vertrouwen in het goede, heeft me doen bidden, knielen, zingen en blij zijn’ (Luc De Saeger , Aan Paulus. 2022, p 102).

Deze woorden brachten mij terug naar mijn eerste keer hier op Filosofenfontein. Ik kwam in de eerste plaats om mee te zingen en was ook wel nieuwsgierig naar de viering, na teleurstellende ervaringen in de eigen parochie.

Er gebeurde iets wonderlijks. Het was alsof ik thuiskwam, het voelde als wortelen in bekende grond. Aan wat dat nu precies lag, kan ik niet zomaar zeggen. Er sprak iets uit de manier van vieren wat ik in mijn werkomgeving als psychotherapeut zo vaak gemist had en wat ik aanvoelde als iets essentieels: het vertrouwen dat elke mens onder alle pijn en trauma iets goeds, de mogelijkheid tot positieve groei, in zich draagt en dat het erop aankomt om daarmee in contact te komen. Of, anders gezegd,  een verlangen om te komen tot wie elke mens in de kern is en die daar te ontmoeten en uit te nodigen. Tussen alle technische protocollen van diagnostiek en behandeling, bleef die grondhouding van menselijke ontmoeting te vaak onbesproken. Spiritualiteit en geloof waren al helemaal taboe.

Maar hier in de viering opende zich een aanstekelijk vuur van binnen. En zoals Luc De Saeger werd ik blij en zong, en de liederen werden gebeden.

Deze ervaring weerklonk opnieuw bij het lezen van de tekst van vandaag.  Twee symbolen van de ontmoeting met God staan erin centraal: de deur waarlangs God ons uitnodigt en de stem die we herkennen en waarmee hij ons elk roept met onze eigen naam.

Evangelie : Joh 10, 1-10.

Lied 563: Kom in mij

Toelichting

In Jezus’ tijd werden de schapen ‘s avonds door de herder naar de schaapskooi geleid. Een schapenbewaarder hield de deur dicht voor mensen met slechte bedoelingen. ‘s Morgens opende hij de deur voor de herder van de schapen. De schapen volgen de herder vanzelf door de deur, want ze herkennen zijn stem. De toehoorders snapten dus direct dat het hier gaat over het verschil tussen betrouwbare herders die uitnodigen tot de goede weidegronden en mensen die stiekem met minder fraaie bedoelingen via het raam binnensluipen, geen goed volk dus.

De deur is een symbool van contact: of uitnodiging tot ontmoeting of barrière. Wie kleine kinderen een huis ziet tekenen, zal merken dat na het vierkantje van de muren en het driehoekje voor het dak meestal de deur verschijnt en speciale aandacht krijgt: met of zonder deurknop, met of zonder bel, met of zonder brievenbus.  

Deuren hebben in elke cultuur een specifieke betekenis, al dan niet met nadruk op veiligheid, status, privacy en vooral vertrouwen. In sommige landen doen de mensen de deuren nooit op slot, hier bij ons hebben de beveiligingsfirma’s een bloeiende business. In een dorp gaan goede geburen en vrienden via de achterdeur naar binnen, vreemden bellen aan de voordeur aan.

In het boek Johannes, de Ziener van Jan Nieuwenhuis, een voorganger van de Dominicusgemeenschap in Amsterdam, kon ik veel leren over de achtergrond van dit verhaal.

Deuren waren ook belangrijk in de joodse geschiedenis, zegt Jan Nieuwenhuis. De joden die dit verhaal beluisterden waren vertrouwd met dit element uit vroegere verhalen: de deuren van de Ark van Noë, de deuren van de tempel... Maar ze dachten vooral aan het Exodusverhaal: klaar om te vluchten uit de ballingschap in Egypte, bestreken de Joden hun deurpost met lamsbloed, om zo door God gespaard te blijven van de plaag die de eerstgeborenen doodde en dit gebaar opende de weg naar het Beloofde Land.

De deur symboliseert zo voor hen de redding van de dood, de doorgang naar bevrijding uit de slavernij en de toegang tot levenwekkende grond.

De deur is blijkbaar ook een belangrijk signaal om mensen met goede en mensen met kwade bedoelingen (die nemen het venster) te onderscheiden. Jezus keert zich hierbij in de woorden van Johannes, tegen de praktijken en regels van de farizeeën. Hier wordt het  thema aangesneden van de valse tegenover de ware religieuze leiders. Jezus zegt: hoedt u voor diegenen die u met regels en wetten listig proberen in te pakken. Zij weiden immers zichzelf, en niet hun dieren, schrijft Jan Nieuwenhuis hierover. Zij zorgen voor zichzelf en niet voor de anderen.

Johannes schrijft zijn evangelie in de tweede helft van de eerste eeuw na Christus ergens in Klein-Azië, misschien in Efese. Hij heeft het, naast de houding van de farizeeën tegenover Jezus , ook over de situatie in Efese waar de Joden die Jezus als de Messias erkennen, ook vervolgd en uitgestoten worden door de vertegenwoordigers van het officiële jodendom.

Hier zien we ook wel parallellen met de situatie in de kerk van vandaag. Gemeenschappen die ruimte bieden aan zoekende gelovigen en zich minder aan de strikte regels gelegen laten, riskeren ook nu,  tegenwerking vanuit de gevestigde orde. (denken we maar aan Gaillot en Oosterhuis).

Hoe herkennen wij dan de juiste weg of met andere woorden: wat geloven wij? Wat motiveert ons, wie inspireert onsom een goed leven te leiden? Welke waardeschaal hanteren we? Hoe kwam het dat ik bij mijn eerste contact met Filosofenfontein meteen het gevoel had dat ik mij hier echt kon herbronnen.

Eigenlijk weten we niet goed hoe we moeten leven. Stephan Claes, een psychiater, die hier onlangs te gast was op een vormingsavond, noemde  mildheid, dankbaarheid, vergeving en zelfkennis belangrijke genezende factoren bij de behandeling van mensen die psychisch ziek zijn zonder echte psychiatrische diagnose. Hij noemde deze factoren ‘christelijke waarden’. Onze mentaal ziekmakende wereld heeft volgens hem de christelijke waarden nodig om zich te bevrijden en een gezond mentaal leven mogelijk te maken. Hoe vaak niet zijn we geneigd om valse profeten te volgen, dwaallichten op de weg naar onze bestemming. Jezus zou ons vanuit de tekst van vandaag zeggen: kijk door welke deur ik binnenkom en luister naar mijn stem: die herken je uit de duizenden. Volg mij, ik bevrijd je uit de slavernij.

Lied 149 Oergebaar

Tafelgebed 157 Ik zal er zijn

Voorzang 191 Laat Uw aangezicht over ons lichten

Onze vader

Communie

Lied 373: Dit ene weten wij

Slotgebed

Bekrachtig ons 
met uw woorden 
die ons spreken van uw beloften,
die ons verlangen wekken,
die ons wegen wijzen
en doe ons
in deze gulden Paastijd 
leven met Jezus 
voor ogen
die deze woorden volbracht
en ze nog voor ons uitdraagt
tot de voleinding van de wereld.

Zegen

3^e Paaszondag (2023): Geloven is een weg gaan Lc. 24,13-35

 

Marcel Braekers

Openingszang 361 Surrexit Dominus vere

Begroeting 

Voor onze ouders en ook nog volgens de catechismus uit mijn kinderjaren was geloven: aannemen wat de Kerk ons voorhoudt te geloven. Vanuit mijn beleving en vanuit hedendaags theologisch standpunt zou ik zeggen: geloven is een weg gaan. Voor de ene misschien een kaarsrechte snelweg, maar voor de meesten een hobbelig pad. Een weg met kronkels en bulten, soms ein Holzweg, een bospaadje dat eindigt in een open ruimte. Maar voor de meesten een weg met een onduidelijke bestemming, een altijd maar voortgaande tocht.

Die bedenking kwam bij mij op toen ik het evangelie van deze zondag las. Het is het verhaal van de Emmaüsgangers, de voorlopers van de wandelkerk. Lucas maakt er een fijnzinnig geconstrueerd verhaal van waarbij hij beschrijft hoe deze twee leerlingen geleidelijk een weg van vragen stellen gaan om uiteindelijk te komen in het licht van het Paasgeloof. Laten we daarom elkaar ook begroeten als tochtgenoten die van Jeruzalem naar Emmaüs gaan met lied 104.

104 gegroet en gezegend

 

Gebed

Het Paaslicht

Hebt Gij ons gegeven,

En tot nieuwe mensen

Hebt Gij ons gemaakt.

Met nieuwe ogen

Mogen wij zien,

Mensen

Met goede moed,

Getroost door Uw Geest;

Blijf onze ogen openen,

En ons de adem geven

Voor het lied

Waarin de bevrijding weerklinkt,

Opdat wij instaan

Voor opstandingsleven,

Vrijheid en bloei

Van uw mensenkinderen.        (S. de Vries)

 

Inleiding op de lezingen

Als eerste lezing horen we vandaag een fragment van de toespraak die Petrus hield voor de samengestroomde Joodse pelgrims op de dag van Pinksteren. Het is een mooie, uitgebalanceerde toespraak waarvan je je nauwelijks kunt voorstellen dat een ongeletterde, visser uit Galilea zo zou kunnen speechen. Het is natuurlijke de hand van de gecultiveerde Lucas die erachter zit.

Handelingen2, 14 – 24

Lied 372,1 – 3 Alleluia! Looft de Heer - Een paashymne

Lucas 24, 13 – 35

 

Homilie 

Twee volgelingen van Jezus stapten van Jeruzalem naar Emmaüs, schrijft Lucas. Het was niet zomaar een wandelroute maar een spirituele tocht. Moeizaam, op lemen voeten want de ontgoocheling was groot. Hun idool was niet zomaar weg, maar onderging de grootste vernedering alsof hij een misdadiger was. Ze stellen zich de vragen die bij zoveel mensen leven, gelovigen en ongelovigen: waarom gebeuren deze dingen? Hoe te begrijpen dat mensen zo wreed voor elkaar kunnen zijn? Welke zin heeft het leven als men reeds met het groene hout zo omgaat? Welke weg moeten we gaan? Het zijn universele vragen die iedereen zich stelt, of toch zou moeten stellen, ook al hebben we niet zomaar een antwoord. Als we spreken over ‘geloven als een weg gaan’ dan is dit de eerste etappe van onze tocht. Een heel belangrijke, want we delen die met niet-gelovigen en het is dus onze basis voor een mogelijk gesprek.

In het verhaal van Lucas gebeurt iets onverwacht. Het gesprek dat die twee voeren is zo intens en open dat een onzichtbare Derde nadert, zo schrijft Lucas. De natuurlijke levensvragen kunnen zo beklijvend zijn dat er een openheid naar het Oneindige ontstaat. Openheid die geen naam heeft, nog niet. Jezus komt dichterbij als de vragensteller, maar ze herkennen Hem niet. Het is een volgende etappe in religieuze beleving: de grote levensvragen worden zo gesteld dat er openheid voor het (de) Oneindige is en een ervaring van iets dat overstijgt. Ik vind dit een belangrijke etappe die te veel en te snel wordt overgeslagen. Heel voorzichtig merk je de laatste tijd dat in allerlei interviews of essays verandering komt. Het was lange tijd mode om van de daken te roepen dat je gelukkig die vernederende opvoeding van thuis en school achter je had gelaten. Stilaan merk je in kranten en op tv dat mensen iets meer open vragen gaan stellen over zichzelf en over de zin van het leven, zodanige vragen dat een onzichtbare Derde nabij kan komen. Indien we met jongeren nog een gesprek over geloven kunnen voeren, lijkt me deze etappe van bijzonder belang.

Lucas gaat echter onverstoord zijn gang via de twee leerlingen. Een nieuwe etappe op de weg van het geloof, en een heel beslissende, komt er als ze hun huis naderen en de vreemdeling wil verder gaan. Hoe ga je om met dit Onbekende? ‘Blijf bij ons, vragen ze, want het wordt avond’. De kleine momenten van spirituele openheid laten ook een leegte achter. Het verlangen om thuis te komen, om gestalte te geven aan wat vluchtig bij momenten wordt gevoeld, drijft hen verder. De avond valt over het zekere weten, het vertrouwde levenspatroon, wat altijd voorgekauwd werd gezegd, enz. De leerlingen willen een stap verder gaan en vragen de vreemdeling om te blijven.

Zo volgt een nieuwe fase in de geloofsgroei. Ze zitten aan tafel, breken het brood en delen met elkaar. En in het breken gaan ook hun ogen open voor wat vermoed maar niet gezien noch gekend is. Ze vieren eucharistie en geven zo bestendigheid aan wat voorbijgaat. Maar ook die bestendigheid is verwarrend, want op het ogenblik van de herkenning is de Verrezen Heer weer verdwenen. Hij is in de eucharistie aanwezig op de wijze van afwezigheid. Herkenbaar in het rituele gebaar, maar ongrijpbaar in aanwezigheid. Hoe kwetsbaar en onachterhaalbaar was dit samenzijn. Niet toevallig hebben kunstenaars dit moment willen vastleggen, want zij zijn altijd gefascineerd door wat in of voorbij de werkelijkheid zich toont en weer verdwijnt. Maar ook de kunst kan dit maar oproepen en ernaar wijzen zonder het te vatten. Wie het met heel zijn hart meemaakt blijft met een brandend hart achter.

Maar de geloofsweg van deze volgelingen is nog niet teneinde. Ze stappen weer op en gaan naar Jeruzalem om te getuigen. De laatste fase van een voldragen geloof waarbij je anderen laat delen in wat met je gebeurt. Misschien op dezelfde manier zoals ook Jezus naderde toen ze zich de grote levensvragen stelden. Vragen bij de vele vragen, want zo opent zich een weg van Oneindigheid. En alleen daarbinnen kan men zinvol spreken over verrijzenis of over leven dat sterker is dan dood.

Paul Tillich omschreef geloven als: vertrouwen in een laatste Grond dat mensen toelaat om met een open blik de diepste vragen van het leven te stellen zonder te vervallen in wanhoop en vertwijfeling.

 

Groot dankgebed 167 Tafelgebed- Gij zijt het 

Na de communie 553 Gij die geroepen hebt -licht- Groter dan ons hart